Мусоҳиба бо шоири афғонии муқими Ҳоланд — Ҳумайро Накҳат

Агар танҳо ба умеди Президент шавем…

 Ҳумайро Накҳат (Дастагирзода) аз шоирони муваффақ ва машҳури афғон аст, ки айни ҳол дар Ҳоланд зиндагӣ мекунад. Чанде пеш хонум Накҳат ба Душанбе сафар дошт. Зимни ин сафар суҳбате доштем бо эшон, ки фишурдаи онро манзури шумо мегардонем.

—Хонум Накҳат, ибтидо мехостам чанд ҷумла дар бораи худ бигӯед, то хонандаи мо, ки дӯстдори шеъри ноб аст, шумо ва шеъри шуморо шинохта бошад.

— Ман Ҳумайро Накҳати Дастагирзода ҳастам. 16 майи соли 1960 (1339) дар Кобули Афғонистон таваллуд шудаам. Падару модарам аслан зодагони Ҳиротанд. Банда нахустин фарзанд аз ҳафт фарзанде ҳастам, ки омадаанд, то ошиқи падар ва модаре шаванд, ки фарзандонашонро ҳеҷ наомӯхтаанд, ҷуз ишқ. Падару модаре, ки ишқро аз «Маснавӣ», мурувватро аз Ҳофиз ва мадороро аз Саъдӣ омӯхтаанд. Падарам, гарчанде афсари низомӣ буданд, алоқамандии зич ба адабиёт доштанд, модарам ҳам яке аз донандагони хуби осори классикӣ ба ҳисоб мерафтанд. Ман ибтидо Донишкадаи улуми  сиёсиро хатм кардам ва докториро дар риштаи адабиёт гирифтам. Аз замони донишҷӯӣ, бо радиотелевизиони Афғонистон ҳамкориро ба роҳ монда, муддате дар ин соҳа фаъолият кардам. Баъдан, ба Ҳоланд, ҳиҷрат карда, айни ҳол дар Донишкадаи журнализми Ҳоланд кор мекунам. Шеърнависиро барвақт оғоз карда, то ҳол 11 маҷмӯаи шеър чоп кардам.

— Шумо бори аввал ба Тоҷикистон омадед?

— На, ман аз соли 1989 то 1991 соле як — ду бор меомадам.

— Аз он солҳо то ба имрӯз Тоҷикистон чӣ қадар тағйир ёфтааст?

— Ин аз он вобаста аст, ки одам аз кадом зовия назар мекунад. Мардуми тоҷик ҳоло ҳам хунгарм ва самимиву меҳмондӯстанд. Солҳои пеш, вақте меомадем, муқоиса мекардем, ки вазъи журналистикаи тоҷик чӣ гуна аст, то куҷо журналистони тоҷик озодӣ доранд? Ё забони форсии Тоҷикистон аз форсии Афғонистон чӣ фарқ дорад? Нуктаи дигар, шаҳри Душанбест, ки ба куллӣ тағйир ёфтааст. Пештар ягона ҳутал (меҳмонхона)-и машҳур ин ҳутали «Интурист», ҳозира меҳмонхонаи «Тоҷикистон»  буд ва макони серодамтарини шаҳр ЦУМ (Фурӯшгоҳи марказӣ). Аммо ҳоло, агар маро 20 метр дуртар аз меҳмонхонаи «Тоҷикистон» аз мошин пиёда кунед, онро пайдо намекунам, зеро миёни биноҳои баландошёнаву зебо, ба назар наменамояд. ЦУМ-и он замон серодам ва пурғалоғула як мағозаи одии шаҳр шудааст. Шаҳр бисёр тамизу озода, мардум хеле фарҳангӣ шудаанд. Ман хурсандам, ки Тоҷикистон ҷониби рӯшноӣ ҳаракат мекунад. Ин таҳаввулот зиёд умедворкунанда аст.

—Шумо аз адабиёти тоҷик огоҳӣ доред? Умуман, адабиёти тоҷик дар ҷаҳони форсизабон то куҷо маъруфият дорад?

— Ман, ки шоир ва доктори адабиёт ҳастам, ба ҳар васила ба адабиёти тоҷик шинос гардидаам. Аммо хонандаи форсизабон, мутаассифона, аз эҷодиёти шуарои тоҷик баҳравар нестанд ва мушкили асосӣ ҳам хат аст. Баъдан, худи тоҷикон кӯшиш намекунанд, ки осорашон ба хати форсӣ баргардон шуда, дастрас шавад. Эътимод дорам, агар китобҳои устод Мирзо Турсунзода, Мӯъмин Қаноат, Лоиқ Шералӣ, Бозор Собир, Гулрухсору Фарзона ҳар чӣ бештар бозгардону таблиғ шавад, дар Афғонистону Эрон маҳбубияти зиёде пайдо мекунад, зеро фарҳангу маънавиёти мо, ки муштарак аст, ҷавҳари шеърамон, менталитети шеърамон ҳам ҳамсон аст. Мо имрӯз бо тақозои замон дар марзҳои гуногун ба сар мебарем, аммо шеъру адабиёту фарҳангамон бояд муштарак  бошад.

— Муштарак будан дар асоси ҳамкориҳо мешавад. Ҳамкориҳои фарҳангии мо имрӯз дар кадом сатҳ қарор дорад?

— Ба суоли шумо чунин посух медиҳам. Ҷудо кардани мо дар асрҳои гузашта лоиҳаи калони абарқудратҳо буд. Афғонистоне вуҷуд надошт, Тоҷикистоне дар таърих набуд, мо ҳамаамон як минтақа ва як давлати бузург  будем. Аммо ин тақсимоту ҷудоиандозӣ ба мо таъсири ҷиддӣ расонид. То ҳамин дараҷа, ки имрӯз вақте мегӯем шеъри форсӣ, бояд мушаххас кунем, ки аз куҷо, форсии Эрон, Афғонистон ё Тоҷикистон. Ин масъаларо англисҳову арабҳо аллакай ҳал кардаанд. Чизи дигар, ин ҳувиятсозӣ дар марзҳоямон аст. Эрон мехоҳад, ки ҳамаи фарҳанги эрониро тасарруф кунад ва ҳар чизе аз Эрони бузург буд, моли худ донад. Вақте ман Эрон мегӯям, чизи дигарро дар назар дорам. Ин ҳувиятсозӣ дар Афғонистону Тоҷикистон ҳам ҳаст, ки дуруст нест ва ба ҷавҳари мо латма мезанад. Мо вақте дар бораи миллат фикр мекунем, сарҳади васеътар аз марзи давлатиамонро дар назар гирем. Теъдоди аз тоҷикон дар Хитою Ӯзбекистону Қирғизистон афтодаанд ё эрониён дар Аврупо паҳн шудаанд. Бояд равобити фарҳангии мо ба ҳамаи инҳо яксон бошад. Мо бояд барои даст ёфтан ба фарҳанги қавӣ талош кунем.  Фарҳанги қавӣ ин доштаҳои маданист. Яъне, шумо дар тӯли таърих чӣ дастовардҳо доред ва чӣ дастоварде барои башарият додед? Ин аст, нуктаи муҳими фарҳанги қавӣ . Ҷомеаи мусаллад ҷомеаст, ки фарҳанги қавӣ дорад. Фарҳанг бояд тазоҳур дошта бошад ва тазоҳури фарҳанг шеър аст, адаб аст, илм аст, санъат аст.

—Шумо Наврӯзи гузашта дар Анҷумани байналмилалии адибони ҳавзаи Наврӯз ширкат кардед. Дар ин ҷашнвора адибони форсизабони тамоми дунё ширкат варзиданд. Ҳадаф аз баргузории ин анҷуман ҳам дар асл барқарор кардани иртибот буд. Оё ин самар меоварад?

— Агар ин ба як система ё низоми муайян дароварда шавад, оре.  Аммо агар танҳо ба умеди Раисҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон шавем, ки кай боз моро даъват мекунад, муҳол аст, ки ин самар орад. Амали Президенти Тоҷикистон бисёр кори хайру саривақтист.  Ӯ бо гузаронидани ин анҷуман риштаҳои иртиботи моро баст, акнун то куҷо он борвар мешавад ва самар меорад ба мо вобастагӣ дорад. Ин ҷо мехоҳам аз муносибати Президенти шумо бо аҳли адаб махсус ёдовар шавам. Ӯ ҳамаи шоирони шуморо ном ба ном мешиносад ва медонад. Ин сазовори таҳсину офарин аст.

— Ташаккур барои суҳбати самимӣ.

Мусоҳиб Одили Нозир 

 ***

Ҳамзабон

Меҳмони ёдҳои туям дар давоми шаб,

Бисёр ҳамзабони туям ман ба коми шаб,

Дар бомдоди хотираҳоям ту рӯшанӣ,

Ҳарчанд дар ҳисори шабам дар куноми шаб.

Боғе канори хонаи пойиз сохтам,

Болид дар масири хаёлу мароми шаб.

Ойинаҳо баробари чашми ту мениҳам,

Хуршед мешавам ба сипоҳу қиёми шаб.

Як мушт об бар рухи уммед мезанам,

Озод то шавад зи мадору зимоми шаб.

Бар вожаҳои тозаи ман ноз мекунад,

Доман фишонда яъс ба даври каломи шаб.

Хуршедвораем раҳо аз сапедаҳо,

Субҳе танидаем вале даври номи шаб.

Дасте кушодаем вале баҳри илтимос,

Чашме кушодаем вале бар низоми шаб.

***

Роз

Дар ибтидои чашми ту парвоз мешавам,

Ҳар субҳ аз саломи ту оғоз мешавам.

Як умр дар сукути ту дар банд мондаам,

Як рӯз аз тамоми танат боз мешавам.

Бар давраҳои тозаи ин соати ғариб

Дар ёдҳои сабзи ту тактоз мешавам.

Аз шавқҳои хастаи дирӯзҳо дареғ,

Бо ҳасрати ҳамешагӣ анбоз мешавам.

Як абр дар баҳори дилам буғз будаам,

Сад раъд дар хазони худ овоз мешавам.

Бегонагӣ аз оташи парҳезҳо набуд,

К-ин сон даруни ҳастии худ роз мешавам.

Рози ниёзҳои ниҳони нагуфтаҳо,

Рози ғамини фалсафаи ноз мешавам.

Як рӯз аз садои ту овора гаштаам,

Умрест бо ниёзи ту дамсоз мешавам.

Ҳар рӯз бо саломи ту, инак, ҳамешаҳо

Бо як умеди тоза сароғоз мешавам.

مصاحبه با شاعر افغانی مقیم هلند — حمیرا نکهت

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube