زبان تاجیکی عالم‌گیر بود…

 از ملت و از زبان خود یاد کنید،

 ارواح گذشتگان خود شاد کنید.

 تا حرف زند به تاجیکی طفل شما،

 دنیای ورا تاجیکی بنیاد کنید.

 عسکر حکیم

 زبان مهمترین و تواناترین واسطه معاشرت به شمار می‌رود. زبان فارسی دری در عهد سامانیان تشکل یافته است که آن‌را اهل علم و ادب دوره طلایی نامیده‌اند. در این دوره شاه‌اثرهای زیاد علمی و ادبی و تاریخی انشا گردیده‌اند که تا امروز باقیست. آنها سرچشمه گران‌بهای آموزش تاریخ زبان ادبی به شمار می‌روند. زبان ادبی تاجیک در سرزمین تاجیکان ماوراءالنهر و خراسان تشکل می‌یابد و در عصرهای منبعده به دیگر مملکتها پهن می‌گردد که هندوستان و آذربایجان از جمله همین گونه کشورها به شمار می‌روند.

 از بسکه علم و ادب فارسی شهرت جهانی پیدا کرد و به زبان تاجیکی که آن‌را فارسی- دری نیز گفته‌اند، اثرهای عالم‌شمول انشا شده، مقبول عالمیان گردید. به این زبان اثر نوشتن و در میدان علم و ادب فارسی جولان زدن، هنرنمایی کردن آرزوی قلم‌کشان مشهور و صاحب‌ذوق و نشانه عالی زبردستی گردید. در سالهای اول حکومت شورایی، وقتی که زبان و ملت در مرز سیاسی قرار داشت، مناسبت به این هر دو مفهوم خیلی ضدیت‌ناک بود. گروهی طرفدار آن بودند که زبان تمایل فارسی ایران‌را گیرد، گروه دیگر از عنصر، قالب‌های کلاسیکی تماماً دست کشیده، قالب ادبی زبان نورا پیشنهاد می‌کردند. تاریخ بسیارهزارساله خلق تاجیک توسط زبان و تاریخ آن آموخته می‌شود. نقش زبان در تاریخ دور و دراز خلق‌های آریایی بسیار بزرگ بوده، محققان کشورها پهلوهای گوناگون این زبان شیوارا مورد آموزش علمی قرار داده‌اند، به این وسیله خصوصیت‌های دستوری، آوازی و رشته‌های تاریخی آن‌را به قلم کشیده‌اند.

 چون آگاه هستیم، زبان تاجیکی یکی از کهن‌ترین زبان دنیاست. آن به شاخه ایرانی گروه هندی-ایرانی خانواده زبان‌های هند و اروپایی تعلق  دارد. خانواده مذکور از سه گروه: هندی-ایرانی، اسلاوینی و رمانی-ژرمنی عبارت است. به شاخه اسلاوینی زبان‌های روسی، بیلاروسی، اوکراین، چک، اسلواکی و دیگر خلقیت‌های اسلاویانی داخل می‌شوند. به رمانی ژرمنی زبان‌های ایتالیایی، فرانسوی، آلمانی، انگلیسی، سوئدی و قسمت زیاد زبان‌های اروپایی شامل می‌شوند.

 به هندی-ایرانی، زبان‌های هندی اردو، تاجیکی فارسی دری، پشتونی، کُردی، آسیتینی به مانند اینها منسوبند.

 یگانگی خانوادگی، یعنی به یک خانواده هند و اروپایی تعلق داشتن زبان‌های بالا، از جمله زبان تاجیکی‌را وجود واژه‌های معین و اثبات می‌کنند  که تا حال این نامه‌ها چه شکلاً و چه از جهت معنی در چندی این زبانها استفاده مشترَک دارند.

 نمونه‌ها از چند واژه:

 ماما(تاجیکی)، مم(روسی) مادر(تاجیکی) ممو(هندو) مت(روسی)، پدر(تاجیکی) پدره (اسپنی) برادر(تاجیکی) برت(روسی) نو(تاجیکی) نیو(انگلیسی) در(تاجیکی) دویر(روسی).

 دلربا رحماناوا،  آموزگار

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube