آیا طرح‌های کتابخوانی عمومی موفق بوده‌اند؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اگر علم در ثریا باشد، مردانی از سرزمین پارس بدان دست خواهد یافت». در طول تاریخ، یکی از شاخصه‌های مردمان ایران، داشتن معلومات و دانش در هر زمینه‌ای بوده است. بی شک هر نسلی، دانش، معلومات و حکایات را از طریق خواندن دانسته‌های ارزشمند دانشمندان و حکیمان پیش از خود به دست می‌آورد. مطالعه از دیرباز در زندگی همه مردم تاثیر زیادی داشته و فردای بهتر را برای آنان به ارمغان آورده است.

اما در چند سال اخیر، تیراژ پایین کتاب، کمبود مطالعه مردم و علاقه نداشتن به کتابخوانی باعث نگرانی اهالی فرهنگ و ادب شده است. پایین آمدن سرانه مطالعه در ایران، معضلی است که در چند سال اخیر بیش از پیش پررنگ شده و هر جایی در محافل ادیبان و دغدغه مندان فرهنگ سخن از آن است. در این باره صحبت بسیار شده و بحث‌های کارشناسی فراوانی انجام شده است و دلایل مطالعه کم مردم،  لیستی پر از دلایل منطقی و غیر منطقی و حتی گاهی بهانه جویی است.
انتظاری که دلسوزان فرهنگ و ادب از مسئولان فرهنگی کشور دارند، ایجاد فضای مطالعه مناسب برای اقشار مختلف جامعه است. به نحوی که مردم بتوانند بدون صرف هزینه و در اوقات مناسب به خواندن بپردازند. این فضا و فرصت‌های مطالعه می‌تواند به اشکال گوناگونی اتفاق بیفتد. حتی می‌توان از علاقمندی مردم به فضاهای مجازی نیز برای افزایش میزان رغبت به خواندن استفاده کرد.
البته واضح است که متولیان و مسئولان فرهنگی بیش از هر قشری درصدد رفع مطالعه کم و آسیب‌های ناشی از آن هستند و در این زمینه اقداماتی نیز انجام شده است. اما متاسفانه نتیجه بخش نبوده و آنچه در جامعه می‌بینیم، نشان از این می‌دهد که این تلاش، به سرانجام جدی نرسیده و همچنان نگرانی‌ها بابت نخواندن و یا کم خواندن وجود دارد.
دولت و یا شهرداری برای افزایش میزان مطالعه مردم و ترغیب به مطالعه در سال‌های اخیر اقداماتی انجام داده است. طرح‌هایی مانند «ایستگاه مطالعه» از آن جمله است. به این شکل که کتاب‌ها در اتوبوس، مترو و یا پارک‌ها برای استفاده عموم گذاشته می‌شد تا در اوقات فراغت از آنها استفاده کنند. اما اغلب این طرح‌ها یا ناموفق بود و یا برای مدت زمان کوتاهی انجام شد.
در این طرح‌ها، جدا از بحث جذاب بودن و یا نبودن کتابها، معضل مهمی وجود دارد. کتاب‌ها به مرور زمان  با بی‌نظمی پاره و خراب می‌شوند و متاسفانه احساس خوب خواندن در این طرح‌ها معمولا بیشتر از چند ساعتی دوام نمی‌آورد.
دکتر جعفر بای جامعه شناس و آسیب شناس، درباره چاره معضل آسیب رساندن تعداد کمی از مردم به کتاب‌های عمومی می‌گوید: «آسیب زدن به کتابی که در دسترس عموم مردم است برای مدت زمانی مشخص اتفاق می‌افتد و ادامه دار نیست. به نظر من باید برای این کار هزینه شود و هر چقدر لازم است جای خالی کتاب‌ها پر شود تا بالاخره این رفتارهایی که از طرف عده معدودی از مردم رخ می‌دهد، و نشانه رشد نیافتگی آن شخص است را به رشد یافتگی برسانیم.
بگذاریم کتاب قربانی و فدای انسان شود نه انسان فدای کتاب. درست است که این کاری هزینه بر است اما باید مستمر انجام شود تا افراد خاطی به رشد و توسعه یافتگی برسند. اقدامات زیادی می‌توان در این زمینه انجام داد. مثلا می‌توان کتابهای عمومی را با کیفیت پایین کاغذ و چاپ تولید کرد که امکان فروش آن به هیچ طریقی وجود نداشته باشد».

برای اینکه کتابهایی که جزئی از اموال عمومی به حساب می‌آیند، به عنوان کالایی برای خرید و فروش محسوب نشوند، اقدامات بسیاری می‌توان انجام داد. نشان گذاری‌های خاص کتاب و تبلیغات گسترده برای شناختن و تشخیص کتابهای عمومی از سایر کتابها از آن جمله است. به نحوی که افکار عمومی به این نوع کتاب‌های خاص به عنوان اموال عمومی باارزش توجه نشان دهند. بهتر است  در این زمینه برای فرهنگ سازی نیز تلاش شود تا مردم با حساسیت بیشتری با کتابهای عمومی که جزیی از اموال بیت المال محسوب میشوند رفتار کنند و نسبت به افراد خاطی واکنش نشان دهند.
البته امیدواریم اگر طرحی برای افزایش مطالعه مردم صورت می‌گیرد، با حضور کارشناسانی باشد که ابعاد مختلف و همه جانبه آن را به خوبی سنجیده شود تا بتوانیم به مرور زمان از طرح‌های همگانی کتابخوانی بهره ببریم.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube