چهلستون دایره‌المعارف نقاشی ایران

نخستین نشست برنامه “چهلستون از گذشته تا امروز” با موضوع “پیشینه و مرمت ها”در کتابخانه مرکزی برگزار شد.

استاد حسین آقاجانی اصفهانی یکی از مرمت‌گران نقاشی‌های این کاخ پرشکوه در ویژه برنامه “چهلستون از دیروز تا امروز” با بیان اینکه بخش مرکزی چهلستون همزمان با ساخت عالی‌قاپو و نقش جهان توسط خود شاه عباس ساخته شده، افزود: معماری این بنا نوعی معماری ارگانیک و به‌هم فشرده است که نقاشی‌های منحصر به فردی در آن مشاهده می‌شود.

وی “چهلستون” را دایرة‌المعارف نقاشی ایران معرفی کرد و اظهار داشت: در مراحل آغازین ساخت تالار و ستون‌های چهلستون به شکل امروزی نبودند اما بعدها به علت آتش‌سوزی که در زمان شاه سلطان حسین در این مکان رخ می‌دهد ستون‌ها به کاخ اضافه می‌شوند.

استفاده از مکتب اصفهان در نقاشی‌های چهلستون

حسین آقاجانی اصفهانی با اشاره به رواج مکتب اصفهان و استفاده از آن در ترسیم نقاشی در چهلستون، گفت: با وجود پیروی بسیاری از استادکاران از این مکتب در ترسیم نقوش مختلف، بازهم تفاوت در نوع نقاشی‌ها مشاهده می‌شود که حاکی از سلایق مختلف نقاشان در زمان‌های مختلف دوره صفویه بوده که موجب شکل‌گیری تصاویر مختلف در این مکان شده است.

وی با بیان اینکه در چهلستون شاهد چند لایه نقاشی بر روی یکدیگر هستیم، افزود: در زمان مرمت این نقاشی‌ها در برخی جاها ناگزیر به برداشت لایه رویی شدیم تا بتوانیم نقاشی‌های زیرین را مشاهده کنیم. این مسئله در سرتاسر چهلستون که با لایه‌های مختلف گچ و نقاشی شده به وفور مشاهده می‌شود که بیانگر تغییر و تحول این مکان در دوران‌های مختلف است.

نقاشی دیواری و علمی که از اروپا به ایران آمد

حسین آقاجانی اصفهانی بزرگترین چالش نقاشان صفویه را نداشتن علم نقاشی دیواری عنوان کرد و افزود: بسیاری از کشورهای اروپایی در این زمان از قوانین و ضوابط مهمی در زمینه نقاشی دیواری برخوردار بودند. به همین دلیل در اروپا نقاشی از شکل صنعتی خارج شده و به عنوان اثر هنری منحصر به فرد مطرح و ارزش‌گذاری می‌شد.

وی با اشاره به دوره رنسانس در اروپا و شکل‌گیری قوانین جدید برای نقاشی دیواری مطابق با معماری و مجسمه‌سازی، گفت: بر اساس این قوانین، نقاشی دیواری باید کامل‌کننده معماری بناها باشد که برای طرحی آن باید از نورپردازی خود بنا نیز استفاده کرد.

آقاجانی اصفهانی با اشاره به تفاوت بستر نقاشی در ایران و اروپا، خاطرنشان کرد: بستر نقاشی اروپایی‌ها لایه آهکی خیس بود و با ورود به دوره رنسانس نقاشی در اروپا وارد مرحله جدیدی شد و از نظر تکنیک و زیبا‌یی‌شناسی تحولات زیادی در آن رخ داد.

وی با اشاره به ساخت چهلستون حدود ۲۰۰ سال بعد از دوره رنسانس، افزود: با ساخت چهلستون بسیاری از نقاشان اروپایی وارد ایران شدند که بر اساس قواعد و قوانین جدیدی که برای نقاشی دیواری در این دوران به ثبت رسیده بود، فعالیت می‌کردند بنابراین شاهد تحولات بزرگی در هنر نقاشی ایران زمین هستیم.

حسین آقاجانی اصفهانی با اشاره به اختراع رنگ روغن در زمان ساخت چهلستون، گفت: این اختراع نیز موجب شد تا رنگ روغن همراه با نقاشان اروپایی وارد ایران شده و جایگزین آبرنگ شود.

وی با اشاره به آغاز نقاشی چهلستون با همکاری نقاشان اروپایی و هنرمندان ایرانی در زمان شاه عباس، خاطرنشان کرد: نبوغ ایرانی هنرمندان اصفهانی همراه با فرهنگ و دین موجب شکل‌گیری نقش‌های زیبایی در چهلستون شد که موجب ستایش بسیاری از نقاشان روز و ماهر دنیا از این هنر شده است.

وی با بیان اینکه استادان ایرانی با آموزش رنگ روغن از اروپایی‌ها از آن در نقاشی چهلستون استفاده کردند، افزود: این کار موجب شد که حتی استادکاران ماهر ایتالیایی نیز از مهارت ایرانیان در استفاده از رنگ روغن تعریف کنند.

حسین آقاجانی اصفهانی نقاشی‌های چهلستون را به دو بخش تقسیم کرد و گفت: نقاشی‌های دسته اول طرح‌هایی هستند که توسط یک استاد از ابتدا تا انتها رسم شده و نقاشی دسته دوم نقاشی که کار یک استاد همراه با همراهان بوده است.

وی با اشاره به نقاشی‌های ماندگار استاد رضا عباسی در اتاق‌های چهلستون، بیان کرد: در این کاخ با تعداد زیادی تابلو بزرگ و یک سری نقاشی تزئینی روبرو هستیم، بنابراین نیاز است تا تمام آنان قبل از مرمت مورد بررسی قرار گیرند.

وی با اشاره به تابلوهای نقاشی چهلستون با ایده‌گیری از مکتب رضا عباسی، گفت: بسیاری از این تابلوها به علت قرارگیری در محل درب ورودی اتاق‌ها تخریب شدند و حتی پس از ترمیم در بسیاری از آنان شاهد تغییراتی در چهره اصلی نقاشی‌ها هستیم. این امر نشان‌دهنده عدم توجه افراد در شکل و شمایل اصلی تابلوها است.

حسین آقاجانی اصفهانی با اشاره به تابلوهای اصیل یا همان مینیاتورهای بزرگ شده در چهلستون، خاطرنشان کرد: دلیل اصلی آنکه به این تابلوها “مینیاتور بزرگ شده” گفته می‌شود، آن است که شکل اصلی آنها مانند مینیاتور اما اندازه آنان بسیار بزرگتر از اندازه مینیاتور بوده و اغلب در سبزه‌سار، کوه‌ها و تپه‌ها نمایش داده می‌شوند.

وی با اشاره به طلاکاری‌های به کار رفته در بیشتر نقاشی‌های چهلستون، افزود: بیشتر این طلاها از نوع طلای ناب و به صورت ورق طلا کار شده است.

حسین آقاجانی اصفهانی با اشاره به یکی از زیباترین نقاشی‌های چهلستون و استفاده از سه نقاشی مرحله‌ای در سه مربع در اندازه‌های مختلف، گفت: در این طرح؛ گل و بوته و نقوش مختلف ایرانی را می‌توان به راحتی مشاهده کرد.

وی با اشاره به روش استفاده از گچ زبره که توسط ایتالیایی‌ها به ایرانیان منتقل شده، بیان کرد: این کار موجب شد تا با بتوانیم با سرعت بیشتری بسیاری از نقاشی‌ها را بازسازی و حتی رنگ ‌کنیم.

حسین آقاجانی اصفهانی به یکی از اتاق‌ها چهلستون که در زمان شاه عباس اول ساخته شده اشاره کرد و گفت: در این اتاق تعدادی تابلوی بی‌نظیر مشاهده می‌شود که در گذشته لایه‌ای از گچ بر روی آنها کشیده شده بود، اما بعدها با تمیز کردن اتاق با استفاده از شوینده شیمیایی موفق به دسترسی به این نقاشی‌ها شدیم.

وی ادامه داد: نقاشی یک زن اروپایی توسط یک نقاش ایرانی و یا نقاشی یوسف وزلیخا، نقاشی جنگ چالدران، پذیرایی شاه طهماسب، جنگ شاه اسماعیل یکم با شیبک خان ازبک و مراسم شاه عباس اول از دیگر نقاشی‌های مشاهده شده در کاخ چهلستون است.

به گزارش ایلنا، این نشست به همت مرکز اصفهان‌شناسی برگزار شد.

کاخ چهل‌ستون از بناهای تاریخی اصفهان است. این کاخ زیبا در دوره شاه عباس اول صفوی احداث شده و در مرکز آن کوشکی بنا نهاد که این کوشک هسته اولیه کاخ را تشکیل داد و تالار میانی کاخ چهل ستون و غرفه‌های چهار گوشه آن را شامل می‌شود.

این کاخ در زمان شاه عباس دوم ساختمان تکمیل شد و در آن زمان در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی صورت گرفت. در این تغییرات، تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آئینه‌کاری و کاشی‌کاری دیوارها و سقف‌ها افزوده شده‌ است.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube