چه کسانی به ولنتاین و کریسمس، بیش‌تر از نوروز اهمیت می‌دهند؟

فعالیت گسترده شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی در این زمینه و تبلیغ جشن‌های بیگانگان مثل هالوین، ولنتاین و کریسمس باعث شده تا عده‌ای خودباخته فرهنگی و شلخته اجتماعی، آنچه دارند از بیگانگان تمنا کنند.

عید نوروز، چند هزار سالی است که در میان ایرانیان قدمت دارد. با ظهور اسلام و ورودش به کشور نیز این آیین نه تنها رنگ نباخت، بلکه با صحه گذاشتنش توسط ائمه (ع) بیش از پیش قوت گرفت. به علت همزمانی ایام نوروز با آغاز بهار، روح نشاط و امید و طراوت در بین مردم ساری و جاری می‌شود. اما سالیانی است که با هجوم فرهنگ‌های بیگانه و از بین رفتن خرده‌فرهنگ‌های بومی، نوروز نسبت به سال‌های گذشته، کم‌رنگ‌تر شده است.

در این باره با مجید ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی و استاد دانشگاه گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را می‌خوانید.

چرا از دیرباز عید نوروز در میان ایرانیان اهمیت داشته است؟

در میان اکثر جوامع انسانی، تغییر سال قدیم به سال جدید، مواجه با جشن‌ها و عمل‌هایی است که آن را مراسم سال نو می‌گویند. هیچ‌کدام از این اعیاد و جشن‌ها همانند و هم‌وزن نوروز نیست، چرا که با جوان شدن و زنده شدن طبیعت آغاز می‌شود. به عبارتی شروع سال نو با اولین فصل سال، یعنی بهار مقارن است و طراوت هوا حالت دیگری به انسان‌ها می‌دهد که نباید از نسیم بهاری تن خود را بپوشانند. گفت پیغمبر به اصحاب کبار/ تن مپوشانید از باد بهار. یعنی باد بهار با انسان نیز آنچه می‌کند که با درختان و نباتان می‌کند. 

در کشور ما از دیرباز تاکنون آغاز فصل بهار و آغاز سال جدید، عید نوروز نامیده شده است و دارای مراسم و آداب خاصی است که حتی ائمه اطهار (س) نیز در بیانات خود به آنها اشاره کرده‌اند. پوشیدن لباس نو، بوی خوش استعمال کردن، خواندن دعای مخصوص و همچنین دیدار بزرگان و اقوام و صله رحم از اصلی‌ترین آداب این سال است. 

محور دید و بازدید‌ها از لحاظ رفتارشناسی اساسا به این خاطر است که روابط عاطفی احیا شود و آنان که با یکدیگر رابطه ندارند، رابطه خویش را دوباره برقرار کنند. دانشمندان رفتارشناسی ثابت کرده‌اند که وقتی یک نفر، افراد مورد علاقه خود چه از اقوام و چه از دوستان را می‌بیند، هورمنی به نام اکسی‌توسین ترشح می‌کند که موجب جوان‌تر شدن سلول‌های مغزی و سلول‌های فیزیکی و در نتیجه طول عمر می‌شود. یعنی مصداق همان فرمایش پیامبر اکرم (ص) که صله رحم عمر را زیاد می‌کند. با توجه به این مطلب علمی، حالا متاسفانه نه تنها به دیدار اقوام و آشنایان و دوستان نمی‌رویم، بلکه بار سفر می‌بندیم و به جاده شمال می‌افتیم. متاسفانه تغییرات سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، تحت تاثیر شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی و متعقلات آن، باعث شده نوروز نیز رنگ و بوی خاص خود را از دست بدهد و به جشن رقابت‌های ناخوشایند و آزاردهنده تبدیل شود.

عده‌ای از هوطنان، نوروز را فقط در خرید لباس نو و عرضه میوه و پذیرایی مختلف در مهمانی‌ها می‌بینند، در حالی که چنین آدابی در نوروز پیش‌بینی نشده است. متاسفانه و بسیار متاسفانه در شرایط اقتصادی حاضر، بسیاری از هموطنان ما که علاقه‌ای به برگزاری جشن نوروز دارند، توانایی خرید ندارند، در حالی که برخی از خانواده‌های نورچشمی از الان در هتل‌های اروپا یا ترکیه اتاق رزرو کرده و خود را آماده سفر می‌کنند. این کارها نه تنها منزلت نوروز را کاهش می‌دهد، بلکه موجب می‌شود دیگران نیز به نوروز ما به چشم حقارت بنگرند.

یونسکو این جشن باستانی را به عنوان یکی از میراث بزرگ انسانی شناخته، اما ما را چه می‌شود که در خانه‌های خود به جای هفت سین نوروزی، کاج کریسمس قرار می‌دهیم و به آن افتخار می‌کنیم. در مقدمات نوروز مثل چهارشنبه‌سوری، ایجاد صداهای ناهنجار و آزار دیگران و تبدیل شهرها به جبهه‌های جنگ باعث شده که برخی از خانواده‌ها، مخصوصا سالمندان به لرزش بدن و اضطراب دچار شوند؛ چرا که عده‌ای نیز از نوروز فقط چهارشنبه سوری را دنبال می‌کنند.

فرهنگ اصیل اسلامی ـ ایرانی که هم مورد تاکید ائمه اطهار (ع) بوده و هیچ مغایرتی با آداب و تشریفات دینی ندارد،‌ باید احیا شود. متاسفانه در دولت حاضر، کسی توجهی به این نکته بسیار با اهمیت نمی‌کند. اما حداقل مردم باید در شرایطی باشند که به قول عوام، دل خوشی برای برگزاری جشن نوروز پیدا کنند. 

عوامل تغییر سبک زندگی چیست؟

فعالیت گسترده شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی در این زمینه و تبلیغ جشن‌های بیگانگان مثل هالوین، ولنتاین و کریسمس باعث شده عده‌ای خودباخته فرهنگی و شلخته اجتماعی، آنچه خود دارند از بیگانگان تمنا کنند. اما عامل دیگر آن قرار گرفتن در مسیر چشم و هم‌چشمی و رقابت‌های بسیار آزاردهنده است. باز عده‌ای خودباخته، فکر می‌کنند اگر نوروز را نفی کرده و جشن‌های دیگران را برگزار کنند، در ردیف روشنفکران و امروزی‌ها قرار می‌گیرند. این بسیار غلط و معکوس است. من با سال‌ها حضور متمادی در جوامع غربی و در میان بیگانگان و اروپائیان و کسانی که دین مسیحی دارند، آنچنان مقدمات سال نو و کریسمس خود را برگزار می‌کنند که بیشتر شبیه برگزاری جشن‌های نوروز در دوران صفویه و قاجار است تا نوروز زمان ما.

با توجه به نزدیکی ایام نوروز، چه سیاست‌هایی را به مسؤولان فرهنگی پیشنهاد می‌کنید؟

احیای این جشن بزرگ در شرایط گرانی و تورم، دل خوش می‌خواهد که بخواهد نوروز را برگزار کند. برگزاری ساده و مناسب با سنت‌های دینی و ملی هیچ ربطی به وضعیت اقتصادی ندارد؛ چرا که دید و بازدید از والدین و بزرگان فامیل و همچنین تهیه بسیار ساده چندین قلم آنچنان فشاری به انسان نمی‌‌آورد، اما متاسفانه توجه به چشم‌ و هم‌چشمی‌های فاسد و مسموم در برخی از اقشار، اگر نهادهای فرهنگی و سازمان‌های متولی به پیشواز برگزاری جشن رفته و آن را احیا کنند، مثلا شهرداری‌ها اقدام به بازسازی و نقاشی خیابان‌ها کنند، احساس نشاط اجتماعی در مردم ایجاد شده و کم کم آنها نیز به این مسأله گرایش پیدا می‌کنند. در اینجا نقش رسانه‌ها را در احیای این جشن‌ها باید دید. متاسفانه نه تنها در نوروز، بلکه در اعیاد مذهبی نیز نه سازمان‌های متولی و نه نهادهای مسؤول حرکتی نمی‌کنند و به آویزان کردن چند پرچم و بنر اکتفا می‌کنند. وگرنه پارک‌ها باید محل تجمع افراد شود، رسانه‌ها به استقبال نوروز رفته و جوانان و نوجوانان را با رسوم این آیین باستانی آشنا کنند. 

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube