فضا‌نورد تاجیک: چرا اورا جهان اعتراف کرد، اما تاجیکستان خیر؟

در باره فضانورد اولین یوری گاگارین زیاد خواندیم و می‌دانیم، اما کم افرادی اطلاع دارند که بعد 37 سال از آن، یعنی 23 ژانویه سال 1998 هم‌ملت ما سالیجان شریف‌اف با کشتی «Индевор STS-89» به کیهان پرواز کرد و سفر او 8 روز و 19 ساعت و 46 دقیقه ادامه‌ یافت.

بار دوم سال 2004 سالیجان 192 روز و 19 ساعت و 2 دقیقه در کیهان بود که از این 10 ساعت آن‌را او در فضای باز سپری نمود. در این سفر سالیجان‌را همیشه پرچم تاجیکستان همراهی می‌کرد…

چندین سال است که در سامانه‌های اجتماعی و شبکه‌های مختلف اینترنتی عکسی چرخ می‌زند که در آن قهرمان روسیه، فضا‌نورد سالیجان شریف‌اف در دست پرچم تاجیکستان در داخل کشتی کیهانی قرار دارد. اغلب کاربران شبکه‌های اجتماعی این عکس‌را فوتوشاپ ارزیابی می‌کنند و کسی باور ندارد که این فضا‌نورد روس که در قرقیزستان متولد شده و در معلومات رسمی ملت او ازبک ذکر شده است، به کیهان پرچم تاجیکستان‌را برده باشد.

این عکس چندین سال است که دقت مؤلف این سطرهارا نیز جلب کرده است و بنده قرار دادم که راجع به شخصیت سالیجان شریف‌اف معلومات گرد آوردم. معلومات در باره این فضا‌نورد زیاد است، اما برای من دریافت حقیقت یک نکته مهم بود: «سالیجان شریف‌اف کیست؟»

از نقل سالیجان شریف‌اف: «من 24 آگوست سال 1964 در شهر ازگین ولایت اوش جمهوری قرقیزستان تولد شده‌ام. در شهری که من زاده شده‌ام، ملت‌های مختلف زندگی می‌کنند: اویغورها، تاجیکان، ازبکان و قرقیزها، اما در شناسنامه اکثریت ملت‌شان «ازبک» نشان داده شده است، از جمله در شناسنامه اولاد ما. پدربزرگم در تاجیکستان زاده و بزرگ شده و ملتش تاجیک است. سالهای جوانی پدربزرگم شهر ازگین مرکز تجارت بود و او بیشتر در این شهر کار و زندگی می‌کرد. محض در همین جا او با مادربزرگم که ملتش ازبک است، ازدواج کرد و در همین شهر پدر من و برادران و خواهرانش زاده و بزرگ شده‌اند. هرچند در شناسنامه اولاد ما «ازبک» نوشته شده، اما همه با زبان تاجیکی حرف می‌زدیم و خودرا تاجیک می‌دانستیم.

در اصل، در زمان شوروی که به کدام ملت تعلق دارد، ماهیت نداشت و ما هم زیر تأثیر تربیت فرهنگ عمومی‌بشری بزرگ شدیم.

یعنی،  من در قرقیزستان زاده شدم، مکتب روسی‌را خواندم، در شرق دور خدمت سربازی انجام دادم، فضانوردی‌را در اوکراین آموختم، عین زمان شهروند روسیه هستم. من خلبان-فضانورد روسیه، قهرمان روسیه و قهرمان جمهوری قرقیزستان هستم»…

سالیجان از کودکی آرزوی فضانورد شدن‌را داشت. در یکی از مصاحبه‌هایش می‌گوید: «کمی دورتر از خانه ما هواپیماهای نوع ان-2 پرواز می‌کردند. از همین جا مهر اداره کردن هواپیما در دلم پیدا شد. همین طور، از سن 6-7 سالگی خودرا روحاً برای این پیشه آماده می‌نمودم. بعد از آن که در مکتب تحصیل می‌کردم و کمی در باره فضانوردی اطلاع پیدا کردم، تصمیم گرفتم خلبان نظامی شوم. چون در قلبم آرزوی فضا‌نوردی پیدا شد، تصمیم گرفتم خلبان-حمله‌گر شوم، زیرا فضا‌نوردان‌را بیشتر از همین ساحه انتخاب می‌کردند».

همین طور، آرزوهای کودکی سالیجان‌را به آموزشگاه عالی خلبانی نظامب شهر خرکوف روسیه آورد که آن را با سر بلند ختم کرد. مدتی در پادگان هوایی فعالیت و بعداً به سردار مرکز آمادگی فضا‌نوردان ولاديمر شتلاف عریضه نوشت، تا اسمش‌را به فهرست نامزدها به گروه فضا‌نوردان شامل کنند.

تابستان سال 1997 بالاخره زحمت و تلاش او ثمر آوردند و اورا به آمریکا جهت آمادگی به پرواز در سلسلة کشتی‌های آمریکایی «Space Shuttle» اعزام نمودند.

 22 ژانویه سال 1998 اولین پرواز سالیجان از طریق کشتی کیهانی «Endeavour»  صورت گرفت که آن تا 31 ژانویه سال 1998 ادامه‌ یافت. این سفر کوتاه، اما برای سالیجان مهم بود، زیرا وی سفارش مهمی‌را اجرا کرد که بعداً برای پرواز درازمدت کشتی‌های ایستگاه «میر» روسیه مساعدت کرد.

بعد پرواز نخستین قرار بود که پرواز دوم او سال 2001 صورت گیرد، اما یک ماه قبل از عملی شدن این امر این قرار لغو گردید. بعد این سالیجان شریف‌اف‌را به هیئت گروه دیگر شامل کردند، اما اورا می‌بایست تمام روند آمادگی‌را از سر نو بگذرد، بیش از صد امتحان داد و تمرین‌های سنگین‌را نیز پس سرکرد.

همین طور، پرواز دوم سالیجان شریف‌اف سال 2005 صورت گرفت. این پرواز نهایت دشوار و مهم بود، زیرا آن بیش از نیم سال ادامه‌ می‌یافت و طی آن فضا‌نوردان باید 2 بار از کشتی به فضای کیهان باز می‌برآمدند.

قابل ذکر است که سالیجان شریف‌اف در حال حاضر به تربیت فضا‌نوردان جوان مشغول است.

خانواده سالیجان شریف‌اف یک خانواده تاجیکانه است، خانمش نصیبه اقتصاددان و همراه خودش کار می‌کند. دخترش نگاره و پسرش جهانگیر ختم‌کرده‌های دانشگاه‌های روسیه بوده، هر کدام مشغول زندگی خودشان هستند…

سفر به تاجیکستان آرزوی دیرین این فضا‌نورد است. او می‌گوید: «تا سال 1982 ما به تاجیکستان زیاد می‌رفتیم. خویشاوندان ما در شهرهای استروشن و خجند زندگی می‌کنند. هیچ گاه کوچه‌های تنگ این دو شهر قدیمی‌را فراموش نمی‌کنم، زیرا محض در همین جا من بار اول عاشق شده بودم، عاشق یک دخترک تاجیک…».

معمای تاجیک بودن یا نبودن سالیجان شریف‌اف‌را گشادیم و تا اندازه‌ای در باره او اطلاع هم پیدا کردیم. اکنون بیاییم به سر مقصد اصلی: «آیا پرچم تاجیکستان به کیهان رفته است؟».

از نقل سالیجان شریف‌اف: «بلی، پرچم تاجیکستان همراه من در کیهان بود. من به خاطر شاد کردن روح پدربزرگم و احترام به ملتم پرچم تاجیکستان‌را همراهم به کیهان بردم. آن‌را برای من دوستان تاجیکستانیم هدیه داده بودند. در برابر پرچم تاجیکستان، به عنوان احترام به زادگاهم پرچم قرقیزیستان‌را نیز همراه گرفته بودم که آن‌را به پریزدنت قرقیزستان اهدا کردم و حالا آن در آثارخانه  ملی قرقیزستان محفوظ است. اما پرچم تاجیکستان هنوز هم با من است و من آرزو دارم که آن‌را به آثارخانه ملی تاجیکستان تحویل دهم».

 این نکته از مصاحبه سالیجان شریف‌اف است که سال 2011 در مجله «VIPzone» تاجیکستان به نشر رسیده است، اما طوری می‌بینیم یگان نفر از دولتمردان کشور ما تا امروز برای دعوت این فضا‌نورد به تاجیکستان تلاش نکرده‌اند، چه برسد به نشان و مدال و قدردانی. در حالی که در تاجیکستان دهها کوچه به نام فضا‌نوردان روس گاگارین و تریشکاوا گذاشته شده است…

طوری جوربیک مراداف، هنرمند مردمی اتحاد شوروی و جمهوری تاجیکستان و می گوید: «از سالیجان باید قدردانی شود!» با وجود این قدرنشناسی سالیجان شریف‌اف تلاش می‌کند بدون طمع با تاجیکان رابطه دوستی برقرار کند و در برنامه‌های آنان در شهر مسکو شرکت نماید.

خانم ناهید زینلپور، هنرمند دیگر تاجیک که فعلاً در مسکو زندگی می‌کند می‌گوید: «در یکی از برنامه‌های جمعیت تاجیکان روسیه در شهر مسکو شرکت و با سالیجان آشنا شدم. او عاشق تاجیکستان و دوستدار تاجیکان است. در برنامه‌ها شرکت می‌کند و دایر به فرهنگ تاجیکان با مهر و محبت حرف می‌زند»…

واقعاً، سال 2005 حکومت روسیه سالیجان‌را با عنوان عالی این کشور — قهرمان روسیه، جمهوری قرقیزستان نیز به عنوان عالی قهرمان قرقیزستان و ازبکستان با نشان امیر تیمور قدردانی کردند، در این کشورها به نام او کوچه و مدارس گذاشته شده‌اند.

اما در تاجیکستان به آن سالیجان شریف‌اف که پرچمش‌را به کیهان برآورد، اورا حتی دعوت نکرد که آرزوی خودرا  عملی نماید، یعنی پرچم تاجیکستان‌را به آثارخانه ملی اهدا نماید.

 خود قضاوت کنید که ما چه مردمی هستیم؟

 عادل ناظر

 نشریه «تاجیکستان»

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube