کشف مجسمه‌ یک سوار با همای اقبال بر سرش در تاجیکستان

در یک روستای کوهستانی در شمال تاجیکستان مجسمه کوچک مردی سوار بر اسب یافت شده است که به گفته باستان شناسان به قرن هفتم میلادی یا دوران حمله اعراب تعلق دارد.

این شی باستانی را یک آموزگار مدرسه به نام قوشه بای‌غالبف در روستای کَنته دره فان، در شمال تاجیکستان پیدا کرده و به باستان‌شناسان داده است. بلندی این مجسمه برنزی ۳۷ سانتیمتر است.

گفته می شود این مجسمه را پدربزرگ و مادربزرگ این مرد روستایی نگهداری می‌کرده‌اند.

این یافته باستان شناسی که در نوع خود بی نظیر توصیف می شود، روز آدینه ۱۶ مهر در مراسمی در موزه باستان شناسی وابسته به فرهنگستان علوم تاجیکستان معرفی شد. همراه با آن، دهها شی باستانی دیگر که طی یک سال اخیر در گوشه و کنار تاجیکستان از سوی باستان شناسان کشف شده اند، به نمایش گذاشته شد.

باستان شناسان تاجیک می گویند مجسمه برنزی «جوانمرد سواره» به احتمال زیاد رسم تاج گذاری یکی از پادشاهان سغد را در دوران حمله عرب به تصویر کشیده است. زیرا این مرد سواره بر سر تاج دارد و تندیس مرغی بر تارک سر او هم وجود دارد که به گفته آنها، این «باز دولت» است که بر سر او نشسته است.

عبدالرئوف رزاق‌اف، باستان شناس می گفت: «به گمان ما، مجسمه لحظه تاج گذاری یکی از شاهان سغدی را انعکاس می دهد. این شیوه تاج گذاری بر روی اسب بین شاهان ساسانی و کوشانی هم معمول بوده است. خوشبختانه، بازیافته مذکور که امروز نصیب وارثانش گردیده، بار دیگر از تاریخ و تمدن پرغناوت چندین هزارساله تاجیکان شهادت می دهد.»

به گفته آقای رزاق‌اف، پرنده ای که بالای سر «شاه» نشسته است، نقشی مهم و اهمیتی کلیدی دارد. این پرنده هما، مرغ افسانه ای است که رمز بخت و دولت است و در فرهنگ اساطیری مردمان ایرانی نقش مهمی دارد.

وی گفت: «مرغ هما — مرغ بخت، با منقار خود فر شاهی را به سر شاه شونده می گذارد. این پرنده آورنده پیغام خوش است. در سکه های دوره اشکانیان تصویر پرنده ای که فر شاهی را می آورد، ثبت شده است. در ادبیات شفاهی تاجیکان این پرنده خوش خبر با نام ‘باز دولت ‘ معروف است.»

از عناصر مهم دیگر مجسمه کشف شده یک شی به شکل گرز کوچک است که در دست راست مرد سوار قرار دارد و باستان شناسان آن را «گرز ششپر» خوانده و می گویند رمز سلطنت است. تاجی که این مرد سواره بر سر دارد، گیاهی سه برگه است و در گوشه های آن سوراخ‌هایی احتمالا برای آویختن زنجیر موجود است.

گوش‌های این مرد سواره سوراخ‌هایی احتمالا برای گوشواره دارند و به نظر می رسد چشمان او از سنگهای قیمتی شاخته شده بوده است که دیگر وجود ندارند.

به گفته آقای رزاق‌اف، این شی باستانی متعلق به دوران حمله عرب به سغد است. مکانی که این شی در آن یافت شده، آن زمان «بوتمان» نام داشته است. بر اساس تحقیقات تاریخ نگاران اعراب در دو مرحله به آنجا حمله کرده اند.

«طبق اسنادی که در کوه مُغ پیدا شده اند، اخشید یا حاکم سغد «دیواشتیچ» در بین سالهای ۷۱۵ تا ۷۲۴ میلادی فرمانروایی کرده است. شاهان سغد «غورک و ترخون در سمرقند زود تسلیم اعراب شده اند، ولی دیواشتیج خود را شاه تمام سغد نامید و طی سالهای ۷۱۵ تا ۷۲۴ در برابر اعراب مقاومت کرد.»

آقای رزاق‌اف می گوید این احتمال وجود دارد که آن هنگام دیواشتیچ و دیگر بزرگان سغد، خزانه، دیوان و بایگانی و از جمله مجسمه های نادر خود را «به خاطر حفظ» از دستبرد اعراب با خود به دره های تنگ و دست نارس کوهستانی برده باشند.

به گفته ذکریا اکرمی، رئیس پژوهشگاه تاریخ و باستان شناسی فرهنگستان علوم تاجیکستان، طی سالهای اخیر باستان شناسان تاجیک همراه با همکاران خارجی خود از کشورهای مختلف با کاوش در دهها مکان باستانی صدها شیی نادر قدیمی در گوشه و کنار تاجیکستان کشف کرده اند.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube