Насаби тоҷикӣ    дар хориҷа  касро “шубҳанок”  мекунад?

Мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи илова намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ» Қонуни мазкур, аз ин ба баъд шаҳрвандон наметавонанд бо пасвандҳои русии «ов», «ова», «ович» ва «овна» фарзандонашонро номгузорӣ намоянд. Аз қабули ин санад 6 — моҳ сипарӣ шуд. Ҳоло аз натиҷаи он суҳбате дорем бо муовини вазири адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Нодирӣ Шаҳноза Анвар.

— Мардуми ҳар кишвар барои нигоҳ доштани анъана ва забону фарҳанги худ пайваста талош меварзад. Дар Тоҷикистон ҳам шакли номгузории тоҷикӣ ба расмият даромад. Барои ба ин кор даст задан чӣ замина ё зарурате пеш омад ?

— Дар баробари ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сатҳи нави муносибатҳои байналмилалӣ дар ҳама соҳаҳои ҳаёти сиёсиву ҷамъиятӣ баромада, узви як зумра ташкилоти бонуфузи байналмилалӣ гардида, санадҳои байналмилалии дуҷонибаву бисёрҷонибаро ба имзо расонид. Тоҷикистон то ба имрӯз узви ҳафт санади умумиэътирофгардидаи байналмилалӣ дар соҳаи ҳуқуқи инсон мебошад. Тибқи санадҳои байналмилалии эътирофгардидаи кишвар, истифодаи номи падар дар ҳуҷҷатҳои муайянкунандаи шахсият ҳатмӣ намебошад. Масалан, тибқи моддаи  7 Конвенсия оид ба ҳуқуқи кӯдак ва моддаи 24 Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои сиёсӣ ва гражданӣ ҳap як кӯдак бояд баъди таваллудаш бетаъхир ба қайд гирифта шуда, ном ва шаҳрвандӣ дошта бошад.

15 марти соли 2016 ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ» тағйиру иловаҳо ворид карда шуданд. Мувофиқи тағйиру иловаҳои воридгардида  гузоштани ном ва дуруст навиштани он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи фарҳанг, урфу одатҳои миллӣ ва Феҳристи номҳои миллии тоҷикӣ, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шудааст, амалӣ мегардад.

— Дар дигар мамлакатҳо номгузории миллиро маҳдуд намекунанд?

— Не. Масалан, дар Дания рӯйхати 7000 номҳои иҷозатшуда амал мекунад. Дар Исландия аз соли 1991 «Кумитаи исландӣ оид ба номҳо» таъсис шудааст, ки ҳайати он  аз мансабдорони дорои ваколати ба кӯдакони навзод гузоштани номҳои нав иборат мебошад. Ҳамзамон, дар Исландия ҳуҷҷат бо номи «Феҳристи миллии шахсон» амал мекунад ва агар дар он номе, ки падару модари кӯдак пешниҳод менамоянд, вуҷуд надошта бошад, пас барои гузоштани чунин ном боҷи давлатӣ ситонида мешавад. Барои тасдиқи номи нав он бояд танҳо аз ҳарфҳои исландӣ иборат бошад, зеро ҳарфҳои исландӣ аз лотинӣ бо тобиш ба алифбои норвегии қадима такя намудааст. Дар қонуни Шветсия дар бораи номҳо гуфта мешавад, ки номҳое, ки нороҳатии шахсро эҷод мекунанд ва ё номҳое, ки бо сабабҳои гуногун ба номгузорӣ иртибот надоранд, сабти давлатӣ карда намешаванд. Дар Олмон тибқи талаботи муқарраргардида дар номи шаҳрвандон бояд унсурҳои муайянкунандаи ҷинсият мавҷуд бошанд, яъне ба духтарон гузоштани номҳои дорои хосияти ҷинси мард манъ аст.

Дар баробари ин, номҳое, ки уқубати рӯҳии шахсро ба вуҷуд меоранд, низ манъ мебошанд. Дар Олмон, ки яке аз кишварҳои пешқадамтарин ба ҳисоб меравад, аз ҷониби падару модар ба кӯдакон гузоштани номи ашёҳо ва амвол пурра манъ карда шудааст.

Дар Португалия ба рӯйхати миллии номҳо диққати махсус дода мешавад. Масалан, ба кӯдакон гузоштани номҳое, ки дар таркибашон ҳарфҳои португалӣ вуҷуд надоранд, пурра манъ гардида, тамоми номҳои хориҷӣ, новобаста аз шабоҳаташон ба номҳои португалӣ, манъ карда шудаанд.

Тағйиру иловаҳои номбурда ба моддаи 20 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгириии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ» бо ифодаи «Номи шахс ва тартиби сабти насаб, ном ва номи падар» бо мақсади баргаштан ба фарҳанг, урфу одатҳои милливу таърихии сабти ном, насаб ва номи падар ворид карда шудаанд. Тағйиру иловаҳои номбурда ба ҳеҷ ваҷҳ ҳуқуқҳои шаҳрвандон, бахусус  шаҳрвандон-намояндагони ақаллиятҳои миллии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба ном, насаб ва номи падар халалдор намесозанд. Ҳуқуқи ақаллиятҳои миллӣ ба ном дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи анъанаҳои миллиашон кафолат дода мешавад. Тартиби навишти насаб, ном ва номи падари шаҳрвандон-намояндагони ақаллиятҳои миллӣ мутобиқи қоидаҳои имлои забони дахлдор амалӣ карда мешавад.

Тибқи муқаррароти қисми 1 моддаи 20 Қонуни номбурда ҳар шахс дар мавриди бақайдгирии давлатии таваллуд ба насаб, ном, инчунин номи падари ба арзишҳои таърихӣ ва фарҳанги миллии тоҷикӣ асоснок ҳуқуқ дорад.

Тағйиру иловаҳои қаблан қайдгардида танҳо нисбат ба кӯдакони навзод паҳн мегарданд. Барои шаҳрвандоне, ки соҳиби насаб ва номи падар бо иловаи пасвандҳои «-ов», «-ова», «-ович»,«-овна» мебошанд, тағйир додани насаб ва номи падар тибқи фарҳанг ва урфу одатҳои миллӣ ҳатмӣ нест, агар шаҳрванд бо розигии худ насабашро иваз накунад.

— Тибқи анъанаҳои миллии тоҷикӣ ном ва насаби шахс бояд чӣ шакл дошта бошад?

— Насаби шахс тибқи анъанаҳои миллии тоҷикӣ метавонад аз номи падар ё решаи насаби ӯ бо иловаи пасвандҳои насабсози -ӣ, -зод, -зода,

-он, -ён, -иён, -ёр, -ниё, -фар ташаккул ёбад. Насаби шахс ҳамчунин метавонад аз номи падар ё решаи насаби падар ё модар бе илова намудани пасвандҳои насабсоз ташаккул ёбад. Номи падар бо иловаи пасвандҳои ташаккулдиҳандаи -зод,-зода, — ёр, -ниё, -фар ва ё бе иловаи чунин пасвандҳо ташаккул меёбад.

— Дар байни мардуми мо номҳое ба монанди Нордона, Сафол, Сангак, Гургалӣ, Теша, Табар ва амсоли инҳо мавҷуданд ,ки ҳатто соҳибонашон аз шунидани номи худ хиҷолат мекашанд. Дар ин маврид назари Шумо чӣ гуна аст?

— Мутобиқи Қонуни мазкур ба кӯдак гузоштани номи ба фарҳанги миллии тоҷикӣ бегона, номи ашё, мол, ҳайвонот ва парандагон, инчунин ном ва ибораҳои таҳқиромез, ки шаъну шарафи инсонро паст мезананд ва одамонро ба табақаҳо ҷудо менамоянд, манъ аст.

-Аз қабул гардидани Қонуни “номгузорӣ” ним сол гузашт. Сарусадоҳое низ буданд, ки гӯё шаҳрвандони ном ва насаби миллигирифта ҳангоми сафар ба берун аз Тоҷикистон ба  мушкилӣ мувоҷеҳ мегарданад.  Ин то куҷо воқеият дорад ?

— То ба имрӯз ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ягон арз ва ё муроҷиат дар хусуси дучор шудани шаҳрвандон ба душворӣ зимни ворид гардидан ба дигар кишварҳои дунё дар иртибот ба ном ва насаби миллӣ ворид нагардидааст. Масалан, номи ман Нодирӣ Шаҳноза Анвар буда, дар ҷараёни фаъолияти худ ба хориҷи кишвар сафар менамоям ва дар мавриди ному насаби ман дар давлатҳои дигар, бахусус Федератсияи Русия ягон маротиба мушкилӣ эҷод нагардидааст.

Ё Акбарзода Мавзуна Акбарӣ, як шаҳрванди пойтахт, истиқоматкунандаи кӯчаи Деҳотӣ- 62, бо фарзанди сесолааш Бахтиёри Мубин, ки дар таърихи 3 июли соли 2015 бо ҳавопаймои «Тоҷик эйр» аз тариқи хатсайри Душанбе — Маскав (фурудгоҳи Домодедово) ба Федератсияи Русия парвоз карда, 24 сентябри соли 2015 ба Ватан баргаштааст, мегӯяд: «Дар муддати иқомат дар ин кишвар ба шаҳрҳои Нижний Новгород ва Чебоксарӣ низ сафар намудам. Барои ном ва насаби миллӣ доштанам ба ягон мушкилот дучор нагардидаам».

Тибқи маълумоти Шуъбаи таҳлил ва маълумотдиҳии Хадамоти муҳоҷирати Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути гузаргоҳҳои сарҳади давлатӣ то имрӯз бо сабаби насаб ва номи миллӣ доштан аз ягон кишвари хориҷӣ ягон нафар бозпас гардонида нашудааст ва дар ин бора ягон шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят ва муроҷиат наовардааст.

-Ташаккур, барои чунин як суҳбати самимӣ!

Иззатбеки Идизод,

«Тоҷикистон»

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube