«Почтаи тоҷик» ва оқибати ҳарос аз рақобат

 Ҳама дигаргуниҳо аз почта оғоз меёфт. Имрӯз ҳам ин мавзӯъ муҳим аст, зеро почта рагҳои хунгарди ҷисми давлат мебошад.

Хуб мебуд, агар ҳар давлат дар алоҳидагӣ метавонист ин рагҳоро бо моеи ҳаётбахш таъмин мекард. Аммо дар шароити глобализатсия ин кор душвор ва маблағи зиёд мехоҳад. Аз ин ҷост, ки қариб тамоми кишварҳои дунё аз хизматрасониҳои сохторҳои махсусгардонидашуда, ки буҷаи онҳо шояд аз буҷаи баъзе кишварҳо даҳҳо маротиба зиёдтар бошанд, истифода мебаранд. Ин амал ҳам маблағ наметалабад ва ҳам хизматрасонӣ дар сатҳи байналхалқӣ тез, босифат, арзон қарор мегирад. Шояд касоне пайдо шаванд, ки сари ин масъала баҳс ороянд. Вале ин баҳс мисоли онест, ки мо даъво ба миён орем, ки устои оҳангар кори устои заргарро карда наметавонад. Чунин сохторҳо дар Тоҷикистон вуҷуд доштанд, ба мисли “DHL”, “UPS”, “TNT” ва “Pony Express”, аммо, мутаассифона, ҳоло фаъолият надоранд. Ҷои онҳоро «Почтаи тоҷик» гирифт. Ин амал аз нигоҳи эҳсоси ватанпарастӣ шояд дуруст бошад. Шояд. Вале аз нигоҳи касбият дурустии ин иқдом зери шубҳа қарор дорад. «Почтаи тоҷик» замоне шуҳрат дошт. Ҳар нома, рӯзнома, мактубҳои фармоишӣ, хабарномаи мақомоти судию ҳифзи ҳуқуқ, нафақа ва бисёр чизҳои дигарро сари вақт ба дари хонаи шаҳрвандон мерасонид. Албатта, ин почта як рукни почтаи бузурги Иттиҳоди Шӯравӣ буд. Ҳатто дар Россия ҳам ҷои “Почта Россия”-ро имрӯзҳо почтаҳои тахассусии дар боло зикршуда зина ба зина   иваз мекунанд. Мо мехоҳем, намехоҳем як ҷузъи кишварҳои ҷаҳон ҳастем ва ҷараёни глобализатсия ба мо бетаъсир намемонад. Ҳар қадаре ки мо инро тезтар дарк мекунем, ба ҳамон андоза пешрафти мамлакатамонро таъмин месозем. Зеро вақт нақд аст ва ҳар дақиқаи рафтаи он бар манфиати мо нахоҳад буд.

Барои собит сохтани ин воқеият мо хостем як тадқиқоте баргузор намоем. На танҳо ба хотири он ки моро ба зеҳнгароӣ муттаҳам насозанд, низ ба он хотир, ки ин сохтори ҳаётан барои ҷумҳурӣ муҳим агар ба ғалате роҳ дода бошад, онро эътироф намояд ва сари вақт ислоҳ намояд.

Тадқиқот чунин буд. Таърихи 19-уми апрели соли ҷорӣ ба маркази алоқаи «Почтаи тоҷик», воқеъ дар маҳаллаи 82-юми пойтахт рафта, ба чор минтақаи Тоҷикистон: вилояти Бадахшон (ноҳияи Роштқалъа), вилояти Суғд (шаҳри Хуҷанд), вилояти Хатлон (ноҳияи Балҷувон) ва НТМ (ноҳияи Варзоб, минтақаи аз ҳама наздиктарин) мактуб фиристодам. Нархномаҳои фармоишӣ гарон набудааст. Бо ҳамроҳии мактубҳо (конверт)  ҳамагӣ 6 сомониро ташкил дод.  Пулро пардохт намудам, номаҳои фармоиширо супоридам ва аз пайи кори худ шудам. Ва аз он ба баъд соату рӯз мешуморидам. Вале, ҳайҳот, рӯзҳо, ҳафтаҳо мегузаштанду мактуби фармоишӣ ба манзил намерасид. Борҳо ба нуқтаи зикршудаи «Почтаи тоҷик» муроҷиат кардам. Вале ҳар бор мегуфтанд: “Сабр кунед аз ғӯра ҳалво мепазад”. Воқеан ҳам ғӯра зардолу мешуду номаи ман ба манзил намерасид.

Интизориҳои ман чун таноби калобаи кампири ҳамсоя дароз буд. Баъд аз ду моҳу панҷ рӯз, таърихи 23-юми июн аз қуллаи кӯҳҳои Бадахшон, аз Ҷамоати деҳоти ба номи Қурбоншо Гадоалиев, деҳаи Хидорҷеви Роштқалъа садо баланд шуд:

-Номаи шумо расид.

-Ба дасти кӣ расид?

-Ба дасти кӣ ҳам мерасад. Ба дасти раиси ҷамоат. Зеро дар «Почтаи тоҷик» мафҳуми почталион вуҷуд надорад, он куҳна шуд. Ин ҷо ҷамоат дорад, дар ҷамоат одамон кор мекунанд. Албатта, ба дасти онҳо расид.

-Чаро ба дасти касе не, ки ба нишонааш равон кардам?

-Бетоқатӣ накунед. Мо як кор карда, як рӯз не, як рӯз мисли рӯзномаҳо ба дасти соҳибонаш мерасонем, ё телефон мекунем, худашон омада мегиранд. Ҳа, боз фаромӯш накунам, раиси маҳалларо ҳам кор мефармоем.

Оқибат мактуби дуюм ҳам таърихи 30-юми июн баъди 72 шабонарӯз ба Варзоб ба ҷамоати деҳоти Лучоб расид. Дар 72 рӯз «Почтаи тоҷик» мактуби моро ба масофаи 18,5 км ба посёлкаи Варзоб расониданд. Фикр мекунам хонанда мисоли оҳангару сӯзангарро акнун дуруст дарк намуд.

Аҷоибот дар он аст, ки номаҳои дигар, ки мо таърихи 19 апрели соли 2018  ба Хуҷанду Балҷувон фиристода будем, ҳанӯз нарасидаанд.

Пайи таҳқиқи ҳамин мавзӯъ дар сомонаи tajikistantaimes.com назарпурсӣ миёни хонандагон гузаронидем. Саволи матраҳ ин буд, ки оё ба хизматрасонии «Почтаи тоҷик» боварӣ доред? 52%-и хонандагон изҳор намуданд, ки дар бораи мавҷудияти «Почтаи тоҷик»маълумот надоранд. Танҳо 23 % аз мавҷудияти почта хабар доранд, аммо аз кораш норозиянд.

Шамсуддин Саймаҳмадов, собиқадори меҳнат дар соҳаи алоқаи почта, фаъолияти комилан заифи «Почтаи тоҷик»-ро дар беаҳамиятии ҳукумат нисбат ба ин навъи хизматрасонӣ медонад: «Охири солҳои 90-ум дар Тоҷикистон, беш аз 3000 хаткашон кор мекард, нашри якрӯзаи рӯзномаю маҷаллаҳо 3 млн. 2013 ҳазор нусхаро ба чаҳор ҳазору 100 деҳоти ҷумҳурӣ сари вақт мерасониданд. Ба ҳисоби миёна як оила то ба 10 номгӯи матбуоти даврӣ обуна буд. Барқияву мактубҳо, пули интиқоли нафақа ва ғайра аз тариқи почта додугирифт мешуд. Дар шаҳри Душанбе 400 қуттии почта дар кӯчаҳо насб карда шуда буд, ки рӯзе се маротиба чор мошини навбатдор мактубҳоро ҷамъ мекард. Имрӯз баръакс, муҳимтарин ҳадаф пулғундорист, на хидмат.

         Дар тавозуни муассисаҳои алоқаи почта биноҳои маъмурӣ мавҷуд аст, ки бо сабаби ихтисор гардидани ҷойҳои корӣ, паст шудани сатҳи даромаднокӣ, утоқҳои корӣ холӣ монданд. Дар ин утоқҳо ташкилоту идораҳои гуногун мутобиқи шартнома бо кумитаи молу амволи давлатӣ ҷойгир карда мешаванд ва маблағҳо ба буҷети давлат гузаронида мешаванд. Аз ин ҳисоб барои муассисаҳои алоқаи почта маблағи ночизе пардохт мегардад. Хусусӣ гардонидани молу амволи почта тибқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон №388 аз 28 августи соли 1997 «Дар бораи хусусӣ нагардонидани молу амволи ташкилотҳои давлатӣ» манъ карда шудааст, вале як қисми биноҳои муассисаҳои алоқа дар тавозуни муассисаҳои алоқаи почта мебошанд, аммо бо сабабҳои гуногун дар асоси қарори Ҳукумат ба тавозуни дигар муассисаҳо гузаронида ва баъд фурӯхта мешаванд. Аз ҳамин сабаб қисми зиёди шуъбаҳои алоқаи почта дар назди марказҳои алоқаи почта ё дар хонаи кормандони соҳа фаъолият доранд”.

70 фоизи алоқа то ҳол  дар мукотибаҳои давлатӣ ва  ҳам шахсӣ аз тариқи қоғаз — мактуб ва барқия сурат мегирад. Зеро, аввал ин ки , на ҳама ба интернет дастрасӣ доранд, сониян, аксари мардум ҳанӯз истифодаи почтаи электрониро  ёд нагирифтаанд ва илова бар ин мактуб хосияти хоси худро дорад, ки онро бо телефон ё почтаи электронӣ  иваз карда намешавад. Рӯзе ҳазорон нафар ба мақомоти давлатӣ бо мактубу ариза муроҷиат мекунанд,  ҷавоби расмӣ мегиранд, аммо ин додугирифт аксар бидуни почта тариқи даст ба даст сурат мегирад. Дар корҳои давлатӣ ва ҷамъиятӣ чунин усули мукотиба қобили қабул нест, зеро муносибати ҷамъиятӣ маданияти баландро тақозо мекунад ва аллакай ин  усулҳои бобоиро наслҳои пешини мо паси сар карда буданд.

Шояд ин ҷо эроде ба миён ояд, ки робитаи мардум бо сохторҳои давлатӣ аз тариқи ҳукумати электронӣ сурат мегирад. Ин мавзӯъ ҳам мавриди тадқиқ қарор гирифт. Маълум гашт, ки дар шаҳру ноҳияҳо Ҳукумати электронӣ на ин ки вуҷуд надорад, ҳатто роҳбарони онҳо ба дарки ин мафҳум қодир нестанд. Мо аз як раис пурсон кардем, ки дар ноҳия Ҳукумати электорнӣ фаъол аст? Дар посух ӯ аз зери шишаи рӯи мизаш қоғазеро бароварда аз мо пурсид: “Ҳукумати электронӣ ҳамин аст?”. Дар варақ аз даст почтаи электронӣ навишта шуда буд. Дар аксари шаҳру ноҳияҳо зери мафҳуми ҳукумати электронӣ сомонаҳои хому нимфаъолро мефаҳманд.

Ҳамчунин, ҷои зикр аст, ки қонунсозон вазъияти соҳаро наомӯхта, надониста, ҳар сол тағйиру иловаҳо ворид мекунанд, ки нишони бесалоҳиятию надонистани соҳа аст. Дар қонунгузорӣ бояд фикри мутахассисони соҳа ба инобат гирифта шавад.

Тамоми савобу гуноҳ низ дар ҳамин суол аст. Чӣ бояд кард? Аввал бояд баъзе амалҳо — хизматрасониҳои даромаднок ба «Почтаи тоҷик»  баргардонида шавад. Соли 1997, ки «Амонатбонк» заиф буд, ҳукумат ба хотири дастгирии он ирсолу пардохти нафақапулиро ба он вогузор кард. Ҳоло ин эҳтиёҷ аз байн рафта ва ин хидмат бояд ба почта баргардонида шавад, — дар чунин назаранд баъзе мутахассисон.  Кормандони мақомот дар сафарҳои хидматӣ маблағи зиёд сарф мекунанд. Беҳтар мешавад, агар алоқаи хешро ба маҳалҳо расман тариқи мактуб чун пештара тавассути почта ба роҳ монанд”.

Масъалаи хизмати бади почта на танҳо коршиносон, балки тамоми ҷомеаро нигарон кардааст. Масалан,  бо сабаби дер расидани огоҳинома шоҳидон ва ё даъвогарон наметавонанд сари вақт ба суд биёянд. Муҳаррири нашрияҳо аз он шикоят доранд, ки мо низ наметавонем мактуби идораҳо ва хонандагонамонро ба зудӣ дастрас намоем. Рӯзномаҳо ё умуман ба муштариён намерасанд  ё расанд ҳам, баъди ҳафтаҳои нашр.

Почта вазифаи калонро бар уҳда дорад, ки дар иҷрояш мелангад.  Ин соҳаест, ки ҷамъият ва давлат ба он ҳамеша эҳтиёҷ дошт  ва ниёз хоҳанд дошт ва ҳоло худ ба бозсозӣ ниёз дорад. «Почтаи тоҷик» бояд аз рақибон “DHL”, “UPS”, “TNT” , “Pony Express”… наҳаросад. Бояд омӯхт, на бо роҳи маъмурӣ пеши роҳи онҳоро баст. Буҷаи Тоҷикистон барои имрӯз имкони «Почтаи тоҷик»-ро бо маблағҳои бузург таъмин кардан надорад, ки фаъол шавад. То фаъол шудан бояд аз хизматрасонии рақибони ин соҳа истифода барад. Зеро тараққиёти босуръати ин иҷтисодиёт, иҷтимоиёт, фарҳанг, иттилоот пой дар завлонаи ин намуди хизматрасонист. Камфаъолии ин сохтор набояд монеи пешрафти ҷомеа гардад.

Саодат Розиқзода,

«Тоҷикистон»

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube