ПРЕЗИДЕНТ Қ.ТОҚАЕВ: ДАР ЯК СОЛ АЗ СУХАН БА АМАЛ. ҚАЗОҚИСТОН ДАР МАСИРИ ИСЛОҲОТИ ПЕШРАФТА

Қазоқистон як қатор ислоҳоти сиёсиро татбиқ месозад, ки марҳилаи навро дар либерализатсияи муттасили ҳаёти иҷтимоӣ-сиёсӣ оғоз менамоянд. Онҳо ба рушди минбаъдаи ниҳодҳои асосии демократия — ҳуқуқҳои шаҳрвандон ба ҷамъомадҳои осоишта, ташкили интихобот ва фаъолияти ҳизбҳои сиёсӣ таъсир мерасонанд.
Дар охири моҳи майи соли равон Президенти Қазоқистон Қосим-Жомарт Тоқаев як қатор қонунҳоро имзо кард, ки барои рушди минбаъдаи ҷамъиятию сиёсии кишвар муҳим мебошанд. Дар байни онҳо қонунҳои «Дар бораи тартиби ташкил ва баргузории ҷаласаҳои осоишта дар Ҷумҳурии Қазоқистон», «Дар бораи ворид намудани тағйирот ба Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Қазоқистон «Дар бораи интихобот дар Ҷумҳурии Қазоқистон» ва «Дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Қазоқистон «Дар бораи ҳизбҳои сиёсӣ» низ ба имзо расиданд.
Ин қонунҳо ва навовариҳои онҳо як қисми ислоҳоти сиёсии аз ҷониби Президенти кишвар дар доираи Шӯрои миллии эътимоди ҷомеа пешбаришуда мебошанд. Қабули онҳо қадами муҳим дар самти амалисозии консепсияи «давлати шунаво» ва нақши афзояндаи ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад. Меъёрҳои нави ҳуқуқӣ минбаъд арзишҳо, аз қабили гуногунандешӣ, ақидаҳои алтернативӣ, мавқеи созанда ва масъулиятро дар Қазоқистон тақвият медиҳанд.
Ҳамин тавр, қонуни нав дар бораи ҷамъомадҳо танзими ҳуқуқии ҷамъомадҳои осоиштаро ба таври назаррас осон мекунад. Дар таҳияи лоиҳаи қонун коршиносони мустақил, фаъолони шаҳрвандӣ, ҳомиёни ҳуқуқи инсон ва ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ ширкат варзиданд. Натиҷаи муҳокимаи бисёрсатҳаи оммавӣ тавсеаи муқарраротест, ки аз ҷониби ҳукумат дар самти либерализатсияи минбаъда пешниҳод шуда буданд.
Қонун ба моддаи 21-и Паймони Байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ, Конвенсияи Аврупо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои инсон ва озодиҳои асосӣ пурра мувофиқат мекунад. Ҳуҷҷат принсипҳои асосии ҷамъомадҳои осоиштаро муқаррар менамояд: онҳо бояд қонунӣ, ихтиёрӣ, хушунатомез набошанд ва ба давлат ва шаҳрвандон хатар наоваранд. Мамнӯъиятҳо ва уҳдадориҳое, ки фаъолияти рӯзноманигоронро маҳдуд мекунанд, низ истисно карда шудаанд.
Акнун дар шаҳрҳои Қазоқистон баҳри шаҳрвандон ҷойҳои оммавӣ барои баргузории гирдиҳамоиҳои осоишта ташкил карда мешаванд ва тартиби огоҳӣ дар бораи ҷамъомадҳои осоишта аз 15 то 5 рӯз кам карда мешавад.
«Мо фарҳанги нави сиёсиро ташаккул медиҳем. Гуногунандешӣ, нуқтаи назарҳои алтернативӣ ба сафи пеш мебароянд. Мақомот бар он ақидаанд, ки ихтилофот харобиоваранд”, — гуфт Президент Қ.Тоқаев. Ба гуфтаи Президенти Қазоқистон, вақти он расидааст, ки ҷомеа ва давлат ба ошкоро изҳор кардани мавқеъ ба таври мувофиқ муносибат кунанд. «Ва беҳтараш мустақилона, огоҳона ва бидуни маҷбурӣ ба ин амал даст зананд», — қайд мекунад Сарвари давлат.
Қонуни қаблӣ 25 сол пештар қабул шуда буд ва ба гуфтаи коршиносони Қазоқистон ва нозирони байнулмилалӣ, баррасии консептуалиро тақозо менамуд. Қонуни нави соли 2020 пурра ба меъёрҳои байналмилалӣ — принсипҳои Конвенсияи Аврупо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои инсон ва озодиҳои асосӣ ва моддаи 21 Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ мувофиқат мекунад. Қонун чизи аз ҳама муҳим — ҳуқуқи изҳори иродаро таъмин мекунад.
Ҳуҷҷати нав принсипҳои асосии ҷамъомадҳои осоиштаро ба таври возеҳ ифода мекунад: онҳо бояд қонунӣ, ихтиёрӣ, хушунатомез набошанд ва ба давлат ва шаҳрвандон хатар эҷод накунанд. Яъне, принсипҳои ҳуқуқи инсон риоя карда мешаванд — «ҳама чизҳои манънашуда иҷозат аст» ва «ҳуқуқҳои шумо дар ҷое анҷом меёбанд, ки он ҷо ҳуқуқҳои дигарон оғоз мешаванд».
Ҳамин тариқ, қонун «Дар бораи ҷамъомадҳои осоишта» тасдиқи татбиқи бомуваффақияти консепсияи «давлати шунаво» гардид, ки онро Президент Қ.Тоқаев эълом карда буд.

Қонуни интихобот такмил дода мешавад. Қонунҳои нав ҳуқуқҳои занон ва ҷавононро барои иштирок дар ҳаёти сиёсии кишвар боз ҳам таҳким мебахшанд. Онҳо пешбинӣ кардаанд, ки барои занон ва ҷавонони то 29 сола аз рӯйхати интихоботии ҳизбӣ квотаи 30% ҳатмӣ пешбинӣ карда шавад.
Ҳоло дар парлумони Қазоқистон 22% занон намояндагӣ мекунад (нишондиҳандаи миёнаи занон дар мақомоти қонунгузории OҲИР 30% -ро ташкил медиҳад). Дар Маҷлиси Парламент (палатаи поёнӣ) шумораи занон 29 нафар, дар Сенат 6 нафар мебошад ва ҷавонони то 29 сола дар Парламент намояндагӣ намекунанд.
Дар маслиҳатҳо (мақомоти намояндагии маҳаллӣ) намояндагии занон тақрибан 22% ё 740 занро ташкил медиҳад ва аз ҷавонон ҳамагӣ 53 вакили то 29-сола мебошанд. Дар Қазоқистон шумораи умумии мандатҳои вакилӣ дар маслиҳатҳо 3335 нафарро ташкил медиҳад.
Тибқи омор, имрӯз дар Қазоқистон беш аз 4,5 миллион зани аз ҷиҳати иқтисодӣ фаъол ва 2,8 миллион ҷавонони аз 20 то 29-сола зиндагӣ мекунанд ва аз ин ҷо, категорияи мазкури шаҳрвандон дар интихоботи вакилони мақомоти намояндагии маҳаллӣ ва палатаи поёнии парлумон васеътар иштирок мекунад.
Дар маҷмуъ, сиёсати квотаҳо як таҷрибаи хеле паҳншудаи байналмилалӣ мебошад. Квотаҳои махсуси ҳизбӣ дар кишварҳои Аврупо татбиқ карда мешаванд ва бештар дар Олмон, Норвегия, Фаронса ва Белгия, ки ин меъёрҳо дар қонун пешбинӣ шудаанд, маъмуланд.
Тибқи қонуни нав ҷорӣ намудани квотаҳои махсус дар Қазоқистон барои ҳавасмандкунии насли ҷавони Қазоқистон ва занон барои иштироки фаъолона дар ҳаёти сиёсии кишвар мусоидат хоҳад кард. Меъёрҳои нави ҳуқуқӣ дар соли 2021 — соли интихоботи навбатии Маҷлиси Парламент татбиқ мешаванд (интихоботи қаблии парлумонӣ соли 2016 баргузор шуда буд, ки тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Қазоқистон, мӯҳлати ваколати вакилони Маҷлиси Парламент 5 сол аст).
Тағйиру иловаҳо ба Қонуни конститутсионӣ «Дар бораи интихобот» ва Қонун «Дар бораи ҳизбҳои сиёсӣ», ки аз ҷониби Президенти кишвар ба имзо расидаанд, як қисми муҳими бастаи ислоҳот буданд, ки навсозии системаи сиёсии Қазоқистонро такмил медиҳанд.
Кам кардани шумораи ниҳоии имзоҳо барои ташкили иттиҳодияи сиёсӣ аз 40 ҳазор то ба 20 ҳазор нафар, ки дар интихобот иштирок карда метавонанд, қадами муҳим барои рушди минбаъдаи системаи ҳизбӣ дар Қазоқистон мебошад.
Ҳамин тавр, ворид намудани тағйирот ба қонунгузорӣ ба афзоиши нуфузи ҳизбҳо ба равандҳои сиёсии кишвар мусоидат хоҳад кард. Онҳо ба таъсиси ҳизбҳои нави сиёсӣ ва эҳёи куллии ҳаёти ҳизбӣ мусоидат мекунанд, ки интизор меравад ба таҳия ва қабули қарорҳои ҳукумат таъсири мусбат расонад. Имрӯз дар Қазоқистон 6 ҳизби сиёсӣ сабти ном шудаанд ва фаъолият мекунанд.
Президенти Қазоқистон дар баробари масъалаҳои муҳимтарини баланд бардоштани сифати ҳаёти Қазоқистон ва таҳкими сиёсати иҷтимоӣ, барои такмили низоми мавҷудаи сиёсӣ чораҳои ҷиддӣ андешида истодааст.
Дар соли 2019, дар барномаи интихоботии худ, Қосим-Жомарт Тоқаев принсипҳои асосии сиёсати идоракунии худро ба таври возеҳ муайян кард — «Ворисият. Адолат. Пешрафт «. Ва аллакай дар давоми як соли фаъолияташ, ба сифати Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон, ӯ ин принсипҳоро дар сатҳи қонунгузорӣ бомуваффақият татбиқ мекунад.
Ворисият — бо тақвияти нақши ҷавонон дар ҳаёти сиёсии кишвар таъмин карда мешавад ва ба ин васила барои насли ҷавони менеҷерони Қазоқистон, ки дар оянда ба рушди муассири давлат мусоидат хоҳанд кард, мусоидат мекунад.
Адолат — бо роҳи таҳияи тавозуни гендерӣ тавассути квотаҳо барои занон дар мақомоти намояндагии кишвар, инчунин мустаҳкам намудани ҳуқуқи шаҳрвандон ба ҷамъомадҳои осоишта бо имкониятҳои нави фаъолияти ҳизбҳои сиёсӣ амалӣ карда мешавад.
Пешрафт — дар маҷмӯъ дар ҷараёни муттасили Қазоқистон дар роҳи навсозии сиёсӣ ва тавсеаи амалияҳои демократӣ дар ҳаёти давлат инъикос ёфтааст.
Ва дар мисоли бастаи қабулшудаи ислоҳоти сиёсӣ, возеҳ аст, ки Президент Қ.Тоқаев, бо дарназардошти мафҳуми «давлати шунаво», пеш аз ҳама дархостҳои шаҳрвандонро ба назар мегирад. Ҳамин тариқ, дар марҳалаи нави таърихӣ, Қазоқистон таҳкими демократияро идома медиҳад, ки роҳи пешрафти он қариб се даҳсолаи пеш аз ҷониби мардуми ҷумҳурӣ интихоб шуда буд.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube