Ҷанги боэътимод барои Афғонистон ва ё тақсимоти минбаъдаи он

Бархилофи мавқеи шадиди толибон, Туркия ният дорад, пас аз 31 август бо «шартҳои худ» дар Афғонистон бимонад, то фурудгоҳи байналмилалии Кобулро муҳофизат кунад.

Муқовимати эҳтимолии мусаллаҳонаи артиши Туркия ва «Толибон»* — бо дастгирии моддию техникии Иёлоти Муттаҳида ва НАТО — метавонад боиси тақсимоти минбаъдаи пешгӯинашавандаи қаламрави Афғонистон ба минтақаҳои нуфузи ҳукумати ҶИА ва аморати исломӣ гардад. Агар Анқара ва Вашингтон қувва ва захираҳои кофӣ дошта бошанд.

Рӯзи сешанбе Вазири дифои Туркия Ҳулуси Ақар ба хабарнигорон оид ба нақшаҳо дар Афғонистон гуфт: «Ҳадафи мо идома додани саҳмгузорӣ дар амният, сулҳ ва беҳбудии бародарони афғон аст».
Ва ӯ ба суолҳо дар бораи фаъолият ва амнияти Фурудгоҳи байналмилалии ба номи Ҳомид Карзай (Кобул) посух дод. Биёед нуқтаҳои асосии суҳбаташро аз назар гузаронем.

Вазир қайд кард, ки Туркия 20 сол боз дар ҶИА ба манфиати шарикони афғонии худ фаъолият мекунад: ҳеҷ гуна миссияи ҷангӣ нест, танҳо машваратҳо, нигоҳдорӣ ва таъмир, аз ҷумла фаъолияти фурудгоҳи пойтахт.
Агар бандари ҳавоӣ ба таври муқаррарӣ кор накунад, Афғонистон ба як давлати ҷудогона мубаддал мешавад ва дар муносибатҳои байналмилалӣ мушкилоти ҷиддӣ ба миён меоянд. Афзоиши нуфузи «Толибон»* мушкиле надорад, ҷониби Туркия ҳаводиси Афғонистон ва амнияти марзҳои Тоҷикистону Ӯзбекистонро бодиққат пайгирӣ мекунад.
Ақар ба таври возеҳ аз созишномаи Доҳаи ИМА бо «Толибон»* дур мешавад. Мантиқ рӯшан аст: агар Туркия дар амалиёти низомии ин паймон ширкат намекард, танҳо хидмат ва таъмирро бар дӯш дошту фурудгоҳро посбонӣ мекард, пас чаро, баъд аз 31 август ин «миссияи сулҳ» дар Афғонистонро идома надиҳад.
Аммо «Толибон»* бо ин розӣ нестанд ва воҳидҳои ҳамаи кишварҳои НАТО, аз ҷумла Туркияро интервентҳои низомӣ, яъне ашёи «ҷиҳод» мешуморанд. Аммо, пойтахти Афғонистонро то ҳол нерӯҳои ҳукуматӣ назорат мекунанд.
Васвасаи мондан вуҷуд дорад ва он гоҳ фурудгоҳи байналмилалии Кобул ба таври худкор, дар сурати рушди комилан ғайри қобили пешбини рӯйдодҳо дар Афғонистон ва кишварҳои ҳамсоя, «фурудгоҳи иловагӣ» -и Пентагон ва НАТО хоҳад шуд.
Рисолати иҷроношуданӣ
Агар ба таври объективӣ гирем, ҳузури низомиёни Туркия дар фурудгоҳи Кобул танҳо дар сурате имконпазир аст, ки байни ҳукумати кунунии Афғонистон ва «Толибон»* созиш ҳосил шавад, на миёни Анқара ва Вашингтон.

Гумон аст, ки созиш бо «Толибон дур бошад. Агар тасаввур кунем, ки ҷонибҳои мувофиқа кардаанд, ба низомиёни туркӣ дар Кобул ҳатман ҳамкоронашон аз Иёлоти Муттаҳида ва НАТО кумак хоҳанд кард, яъне миссия байналмилалӣ хоҳад.
Масъалаи дастгирии фурудгоҳи Кобулро президентҳои Амрикову Туркия ҳанӯз дар моҳи июн баррасӣ карда буданд. Нақшаи тамдиди ҳузури Иёлоти Муттаҳида ва НАТО пас аз 31 август хеле шаффоф аст. Аз ин рӯ, «Толибон»* 13 июл расман ба Туркия эътироз ардан ва гуфтанд, ки дар натиҷаи хориҷ нашудан аз хоки Афғонистон бо онҳо меҷанганд.
Дар як муноқишаи гипотезӣ байни нерӯҳои Туркия ва «Толибон»*, хароҷот ва зарари бузурги Анқара ҷуброн карда намешавад. Анқара, Вашингтон ва Кобул барои хушбин будан далел надоранд.
Ҷангиёни «Толибон»* босуръат пеш мераванд, то нимаи моҳи июл онҳо қаламравҳои калонро дар деҳот, постгоҳҳои марзӣ бо Эрон, Туркманистон, Ӯзбекистон ва Покистонро ишғол карданд.

«Дафтари сиёсии» ҷунбиш рӯзи 12-уми июл аз назорати 85%(?) қаламрави Афғонистон хабар дод. Аз нигоҳи маъмурӣ, ин аз 398 вулусволӣ беш аз нисфро ташкил медиҳад.Ва ин омор ғамгинкунанда аст.
«Толибон»* забти Кобулро танҳо масъалаи вақт медонанд. «Толибон»* оташбаси се моҳаро эълон кард, ба шарти раҳоии 7000 ҳамсафони зиндонӣ ва хориҷ шудан аз «рӯйхати сиёҳ» -и СММ. Аммо, мо дар ёд дорем, ки озод кардани 5 000 ҷангҷӯи «Толибон», баҳори соли ҷорӣ, танҳо боиси сар задани амалиёти нави ҷангӣ шуд.
Дар сурати СММ «Толибон»-ро* аз рӯйхати созмонҳои террористӣ хориҷ кунад ҳам, ҳафт ҳазор «мусалмонони ҳақиқӣ», ки аз зиндонҳои Афғонистон озод мешаванд, дарвоқеъ террорист боқӣ мемонанд. Ва ин танҳо як қисми ками мушкилоти Афғонистон аст.

Ҷанги боэътимод барои Афғонистон
Рӯзи 15-уми июл вазири мудофиаи Туркия Ҳулуси Ақар боз як изҳороти ҷолиб кард. Ӯ гуфт, ки муноқишаҳои байнидавлатии имрӯза аз сохтори анъанавӣ дур шуда, шакли «нобаробар» -ро касб кардаанд.

Муқовимати мустақими байни кишварҳо қадимӣ мешавад, майдони нави мубориза пайдо мешавад, ки дар он фаъолони ғайридавлатӣ нуфузи худро тадриҷан меафзоянд ва онҳоро терроризми миёнаравӣ роҳбарӣ мекунад.
Агар ин идеяро қабул кунед, ҷанги зидди «террористони прокси» дар Афғонистон низ муборизаи байнидавлатиро пешбинӣ мекунад ва рисолати Туркия дар он сулҳҷӯёна нест. Тахмин кардан мумкин аст, ки муҳофизати «бародарони афғон» метавонад бар зидди рақибони эҳтимолии Анқара, дар шафати Афғонистон — Эрон, Покистон, Чин, Ҳиндустон равона карда шавад.
Чунин менамояд, ки кишварҳои Осиёи Марказӣ ҷудоанд, зеро онҳоро туркҳо ҳамчун «худӣ» мешиносанд. Аммо, ба назар чунин аст, ки куратор ва баҳрабардори асосии лоиҳаи «Толибон» * — Покистон аз «миссия» -и Туркия дар Кобул хурсанд нест.

Дар самти Афғонистон, баҳо додан ба нуфузи афзояндаи Чин — иқтисодӣ ва ҳарбӣ-сиёсӣ душвор аст. Чин ният дорад, ки муносибатҳои дипломатиро бо «Толибон»* рушд диҳад.
Дар ивази садоқат, Пекин ба «Толибон»* ҳамкории мутақобилан судмандро пешниҳод кард, «шогирдон» танҳо бояд аз ҳамкорӣ бо «Ҳаракати Исломии Туркистони Шарқӣ» -и уйғур даст кашанд. Якдигарфаҳмӣ ба даст омад. Ва ҳузури низомиёни Туркия дар фурудгоҳи Кобул ба нақшаҳои рафиқони чинӣ дохил намешавад.
Пекин низ дар Осиёи Марказӣ фаъол аст. Беҳуда нест, ки вазири корҳои хориҷии Чин Ван И рӯзҳои 12-16 июл якбора ба се кишвари ҳамсояи Афғонистон — Туркманистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон рафт. Яке аз мавзӯъҳои асосии музокирот вазъи босуръат тағйирёбандаи Афғонистон мебошад.
Як рӯз қабл, дар Душанбе, Ван И гуфт, ки Чин ва Тоҷикистон бояд ҳамкориҳои назаррасро дар соҳаи амният рушд дода, барои муқобила бо чолишҳо ва хатарҳо якҷо мубориза барад.
Ван И рӯзи 13 июл дар Ишқобод таъкид кард, ки омодагии Чин ба «тақвияти ҳамкориҳои суннатӣ ва ғайримуқаррарӣ дар соҳаи амният», кумак ба ҷониби Туркманистон дар таъмини амнияти миллӣ. Дар ҳар се пойтахт пешниҳоди Чин дар бораи муштаракан «пешгирӣ кардани дахолат ва зарари нерӯҳои беруна» дар шаклҳои мухталиф бартарӣ дошт.

Аён аст, ки вазъи дохилӣ дар минтақа бидуни кумаки Туркия (ИМА ва НАТО) ҳал карда мешаванд. Масалан, Русия «Толибон» — ро* дар бораи «талафоти калон» дар сурати убури марз ва расонидани зарар ба амнияти муттаҳидони рус дар Осиёи Марказӣ ҳушдор дод. Ғайр аз ин, дар моҳҳои август-сентябр Русия, Ӯзбекистон, Тоҷикистон ва Қирғизистон як қатор машқҳои муштараки нерӯҳои махсусро дар наздикии марзҳои Афғонистон баргузор мекунанд.
Маршал Абдул-Рашид Дустум ва писари «шери Панҷшер» Аҳмадшоҳи Масъуд дар шимоли Афғонистон мардумро барои мубориза бо «Толибон»* даъват мекунанд.
Дар ҳамин ҳол, Иёлоти Муттаҳида хуруҷи нирӯҳо аз Ҷумҳурии Исломиро беш аз 95% ба итмом расонид ва акнун барои дастгирии «лоиҳаи туркӣ» дар Кобул чизе нест. Фикр мекунам, кор то ҷанг дар фурӯдгоҳ нахоҳад расид.
Александер Хроленко, таҳлилгари низомӣ

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube