دانشجویان کدام کشورها موفق‌ترند؟

نهادها و مؤسسات مختلف آموزشی مدام مشغول فهرست کردن «برترین‌ها» در حوزه‌های مختلف هستند، از شهرت دانشگاه و تعداد مقاله‌های معتبرش گرفته تا نسبت تعداد دانشجو به استاد و بودجه پژوهشی. اما یک نکته به ندرت مقایسه می‌شود: توانایی دانشجویانی که در این دانشگاه‌ها درس خوانده‌اند.

چندی پیش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی یا او.ای.سی.دی (که ۳۵ کشور عضو آن هستند) آزمونی برای سنجش توان دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در کشورهای عضو این سازمان برگزار کرد که نتیجه‌اش به تازگی منتشر شده و با آنچه تصور می‌شود کاملا تفاوت دارد.

با توجه به اینکه برترین دانشگاه‌های جهان مثل هاروارد، ام‌آی‌تی، استنفورد، آکسفورد، کمبریج و یوسی‌ال در آمریکا و بریتانیا هستند، انتظار این است که دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در این کشورها هم بهتر از بقیه باشند. اما در آزمون مهارت‌های «خواندن و نوشتن» سازمان همکاری و توسعه اقتصادی موفق‌ترین‌ها از ژاپن و فنلاند و هلند بودند.

رده‌بندی ده کشور اول این آزمون از بیخ‌ و بن با تصویری که از «بهترین» دانشگاه‌ها در ذهن داریم تفاوت دارد:

۱. ژاپن

۲. فنلاند

۳. هلند

۴. استرالیا

۵. نروژ

۶. بلژیک

۷. زلاندنو

۸. انگلستان

۹. آمریکا

۱۰. جمهوری چک

دانشگاه‌های کشورهای بالای این فهرست معمولا در رده‌بندی «بهترین» دانشگاه‌های جهان جایی ندارند. اما بر مبنای گزارش این سازمان جوانانی که از دانشگاه‌های نروژ و استرالیا بیرون می‌آیند تواناتر از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های مشهور آمریکا هستند.

در آخرین رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان (که موسسه کیو.اس هر سال منتشر می‌کند)، از ۱۰۰ دانشگاه اول ۳۲ تا آمریکایی‌اند و فقط یکی از نیوزیلند است. اما دست کم در آزمون او.ای.سی.دی دانش‌آموختگان دانشگاه‌های نیوزیلند بهتر از هم‌‌قطاران‌شان در دانشگاه‌های آمریکا نتیجه گرفته‌اند.

یک نکته مهم هزینه است، یا در واقع بازگشت سرمایه‌ای که در آموزش عالی صرف می‌شود، چه از مالیات مردم، چه جیب دانشجو. به‌عنوان نمونه، نظام دانشگاهی هلند با شهریه‌ای به مراتب کمتر بهتر از دانشگاه‌های آمریکا و بریتانیا نتیجه می‌گیرد.

مسئله دیگر رابطه مدرسه و دانشگاه است: آیا موفقیت نظام آموزش ابتدایی به معنای موفقیت در آموزش عالی هم هست؟

پاسخ سازمان همکاری و توسعه اقتصادی به این پرسش «منفی» است. مثلا کره جنوبی و سنگاپور، که هر دو در رتبه‌بندی مدارس بالای جدول هستند، در دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها پایین‌تر از میانگین قرار گرفته‌اند.

اما پرسش مهم برای کسانی که می‌خواهند به دانشگاه بروند این است که ارزش مدرک دانشگاهی چقدر است، به ویژه در کشورهایی مثل ایتالیا، اسپانیا و یونان، که ته جدول او.ای.سی.دی هستند.

اندریاس شلایخر، مدیر آموزش او.ای.سی.دی، می‌گوید نتایج این آزمون نشان می‌دهد که توان افراد با مدرک تحصیلی مشابه گاه «بسیار متفاوت است» و کیفیت آموزش عالی در کشورهای مختلف «تفاوت اساسی دارد». به باور او، «اگر بحث سواد باشد، کسی که در جایی مثل ژاپن، فنلاند یا هلند دیپلم بگیرید ممکن است وضعش از کسی که در ایتالیا، اسپانیا یا یونان بعد از دیپلم هم درس خوانده، بهتر باشد.

بن ساوتر، مدیر کیو اس که دانشگاه‌های جهان را رده‌بندی می‌کند، معتقد است با اینکه نتایج آزمون او.ای.سی.دی با رتبه‌بندی مرسوم دانشگاه‌ها کاملا فرق دارد، ولی این دو رتبه‌بندی با هم ناسازگار نیستند.

او می‌گوید اگر همه دانشگاه‌های آمریکا بررسی و رده‌بندی شوند، «هم بین بدترین‌ها نماینده خواهند داشت، هم بین بهترین‌ها».

واقعیت این است که نظام دانشگاهی ایالات متحده به شدت دو قطبی است، اما این واقعیت در رتبه‌بندی‌هایی که صرفا «بهترین»ها را معرفی می‌کنند، به چشم نمی‌آید.

ده دانشگاه برتر جهان از دید کیو اس

(سال تحصیلی ۲۰۱۶-۲۰۱۷)

۱. مؤسسه تکنولوژی ماساچوست (ام.آی.تی)

۲. استنفورد

۳. هاروارد

۴. کمبریج

۵. مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا (کل‌تک)

۶. آکسفورد

۷. دانشگاه کالج لندن (یو.سی.ال)

۸. ای.تی.اچ زوریخ

۹. امپریال کالج لندن

۱۰. شیکاگو

آقای سوتر معتقد است موفقیت کشور فنلاند در پرورش دانش‌آموختگانی در سطح بالا، همان‌قدر که به دانشگاه‌های این کشور ربط دارد به مدرسه‌های این کشور هم مربوط می شود. به بیان خودش، «در فنلاند دانشگاه بد راه انداختن سخت‌تر است تا در آمریکا».

آقای سوتر می‌گوید نتایج تحقیق او.ای.سی.دی بیانگر یک دغدغه همیشگی در آموزش عالی است: آیا بهتر است کشورها طوری سرمایه‌گذاری کنند که سطح آموزش در کل قابل‌قبول باشد، یا اینکه همه توجه‌شان را معطوف چند مؤسسه آموزشی در سطح جهانی کنند؟

بسیاری کارشناسان معتقدند برای اقتصاد یک کشور بهتر است همه دانشگاه‌هایش سطحی قابل‌قبول داشته باشند، تا اینکه بعضی در قله باشند و بعضی کف دره.

به باور آقای سوتر، رتبه‌بندی دانشگاه‌ها صرفا تعدادی دانشگاه‌ها را مقایسه می‌کند، اما نمی‌توان از روی آن فهمید وضع نظام آموزش عالی یک کشور چطور است.

مبنای مقایسه او.ای.سی.دی آزمون «پیسا» است که سطح دانش‌آموزان دبیرستانی ۷۰ کشور را می‌سنجد. متولیان آزمون می‌خواستند آزمون مشابهی برای آموزش عالی هم پیاده کنند، که بشود دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها را با هم مقایسه کرد. اما برخی دانشگاه‌ها، به‌ويژه در آمریکا، راضی نبودند.

به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک چنین فهرستی — بر مبنای توانایی دانش‌آموختگان — تهیه شود.

به‌رغم همه ایرادهایی که به این رتبه‌بندی‌ها می‌گیرند، نمی‌شود منکر اهمیت‌شان شد، به ویژه در فضایی که دانشگاه‌ها باید مثل مدل‌ها یا برندهای مختلف برای جذب مشتری با هم رقابت کنند.

امسال که دانشگاه آکسفورد برای اولین بار در رده‌بندی تایمز بهترین دانشگاه جهان لقب گرفت، رسانه‌های بریتانیا با خوشحالی خبرش را منعکس کردند. حال آنکه، اگر گزارش او.ای.سی.دی را معیار بگیریم، آن‌ که باید شادی کند دانش‌آموخته دانشگاه‌های فنلاند و ژاپن است.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube