هنر عکاسی در افغانستان؛ از ثبت تاریخ تا بازتاب وقایع تلخ

ثبت وقایع تلخ و شیرین توسط دریچه لنز دوربین عکاسان حکایت از خلق ناب ترین تصاویر و شگفت انگیز ترین وقایع از افغانستان را دارد.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در دنیایی که همه چیز خیلی زود فراموش می‌شود، عکس‌ها سندی هستند که با ثبت یک لحظه، راوی تاریخ می‌شوند و عکاسی از جمله تأثیرگذارترین هنرهای جهان در سده‌های اخیر است، ثبت تصاویر به یاد ماندنی در تاریخ پرفراز و فرود زندگی و شکار ناب‌ترین لحظات توسط دریچه لنز دوربین عکاسان منجر به روایت زندگی و ماندگاری وقایع جهان شده است.

روز گذشته 28 اسد روز جهانی هنر عکاسی بود و به همین منظور خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، با بررسی تاریخچه هنر عکاسی در افغانستان به مهمترین لحظات و وقایع ثبت شده توسط دوربین عکاس ها در تاریخ این کشور پرداخته است.

هنر عکاسی در افغانستان ابتدا دست طبقه بورژوا، سرمایه‌دار و شاهان  بود و  بنابراین هنر عکاسی را مدیون شاهان هستیم، اما اولین تصویری که از افغانستانی‌ها ثبت شد تصویر «عبدالرحمن» در سال 1869 بود که پس ازکودتا به سن پطرزبورگ می‌رود و با وجود اینکه عکس انداختن و به تعبیر افغانستانی‌ها عکس کندن را ناشایست و حرام می‌دانستند راضی می‌شود مقابل دوربین قرار بگیرد.

نخستین تصویر ثبت شده از افغانستان نیز توسط جان بورک عکاس ایرلندی بود، وی اولین تصویر از شاه افغانستان به نام «امیرشیرعلی خان» سال 1870 در سفر به افغانستان با هزینه خوش ثبت کرد، «حبیب الله خان» نیز نخستین عکاس افغانستان در سال 1901 تا 1919 است که کنج عمارت خود را تبدیل به آتلیه و افرادی را برای یادگیری عکاسی به اروپا می فرستد.

با روی کار آمدن دوران حکومت امیر حبیب الله و علاقمندی به فرهنگ و هنر وی چاپ عکس را راه‌اندازی و بعد از اینکه پسرش محمد نادرشاه زمام امور را به دست می‌گیرد در دوران وی نیز هنر عکاسی پیشرفت را ادامه می‌دهد.

دوران حکومت ظاهرشاه و ایجاد ثبات در افغانستان تصویری توسط ظاهر شاه گرفته می‌شود که بعد از بردن آن به فرانسه توسط گروه تحقیقاتی شهر آی خانم یونانی کشف می‌شود، ظاهرشاه تصمیم می‌گیرد برای مردم افغانستان شناسنامه ایجاد و برای همین نیاز به عکس بود و از دوربین‌های کمره استفاده شد، عکاسی از مردم افغانستان با این دوربین‌ها انجام ‌شد و مردم مجبور بودند حتی در صورت مخالفت‌، عکس بگیرند.

تصاویری از طالبان در آتلیه های عکاسی وجود دارد در حالی که آنها عکس را حرام اعلام کرده بودند، این تصاویر وجه طنزی دارد و اطلاعاتی از آن دوران و عقاید آنها را به نمایش می‌دهد.

با سقوط طالبان و بازگشت عکاسان، از جمله «نجیب الله مسافر» که مرکز چشم سوم و شبکه افغان و همچنین رضا دقتی که مرکز رسانه‌ای آئینه را تأسیس می‌کنند که خروجی آن مسعود حسینی است.

عکس دختر سبزپوش برنده جایزه «پولیتزر» تصویر دختر سبز پوش افغانستانی، را به نمایش گذاشت، ترانه اکبری دختری بازمانده از خانواده‌ای است که در پرتلفات‌ترین حمله انتحاری کابل در روز عاشورای 1390 اعضای خانواده‌اش را از دست داد، این عکس توسط مسعود حسینی در کابل ثبت و برنده جایزه پولیتزر است.

اما شربت گل دختر افغان یکی از ناب‌ترین سوژه های عکاسی بود که تصویرش بر روی یک مجله به وی شهرت جهانی داد، پرتره‌ای از وی موجود است که توسط استیو مک‌کری، عکاس آمریکایی، در دسامبر ۱۹۸۴ در اردوگاه پناهندگان در شمال‌غرب پاکستان گرفته شده‌است. این تصویر به نام مونالیزا، اثر لئوناردو دا وینچی، و به مونا لیزای جهان سوم جهان شهرت یافته ‌است.

جامعه عکاسی افغانستان با گذشت زمان هر روز بزرگ تر شده است و در سال‌های اخیر عکاسان جوانی زیادی در افغانستان ظهور کرده و تصاویر متفاوت از این کشور از جمله‌ جاذبه‌های تاریخی را ثبت و نشر می‌کنند  و نسل جدید عکاسان افغانستان  با شناخت از جامعه قصد معرفی لایه‌های پنهان افغانستان تصاویر و مناظر زیبا از افغانستان را دارند چرا که یک تصویر گویاتر از هزار کلمه است.

در سال های اخیر شاهد حضور عکاسان مهاجر به ویژه در منطقه گلشهر مشهد بوده ایم که به خلق آثار خود در فضای مجازی پرداخته اند که با استقبال بسیاری مواجه شده است.

فاطمه حسینی هنرمند عکاس مهاجر نیز در ایران نیز در سال‌های اخیر در سفر به کابل به ثبت وقایع این شهر تاریخی و جاذبه‌های آن پرداخته است و وی معتقد است که قصر دارالامان با وجود اینکه ویران شده است دارای ابهت و شگفت انگیز است.

علی حامد حق دوست نیز از جمله هنرمند ایرانی نیز علاقمند به ثبت تصاویری از افغانستان بوده است و با سفر خود به کابل مجموعه آثار خود را به نام «کابل جان» زندگی مردم افغانستان به نمایش گذاشته است، مجموعه زیبای کابل جان این هنرمند تبریزی در حدود 30 اثر از زندگی و آداب رسوم مردم افغانستان و حاصل سفر این هنرمند به کابل است که تک عکسی از این مجموعه برنده مسابقه یونسکو شده است.

اما در هفته‌های اخیر واقعه کشتار مردم میرزااولنگ در ولایت سرپل از دید عکاسان پنهان نبوده است و به تازگی تصویر دختر سبزپوشی در فضای مجازی منتشر شد که اشک‌هایش مردم و جامعه جهانی را تکان داد.

اما هنر عکاسی نباید تنها رنج و سختی‌های مردم  را به نمایش بگذارد و این رسالت هنرمندان عکاس است که با ثبت وقایع لایه پنهان زندگی و زیبایی‌ها در افغانستان  را به رخ مردم جهان به نمایش بگذارند.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube