«خاتم الشعرا»، نگینی بر تارک هرات

در شمال‌غربی شهر هرات، آرامگاه «نورالدین‌ عبدالرحمن»‌ فرزند «نظام‌ الدین‌ احمد» ملقب‌‌ به‌ جامی‌ از مشهورترین‌ شعرای‌ ادیب فارسی‌زبان‌ قرن‌ نهم‌ هجری‌ قمری‌ قرار دارد.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در بخش شمال‌غربی شهر هرات گلدسته‌هایی آجری با ارتفاع بلند خود نگاه هر ببینده‌ای را به خود جلب می‌کند.

این مکان، آرامگاه «نورالدین‌ عبدالرحمن»‌ فرزند «نظام‌ الدین‌ احمد» ملقب‌‌ به‌ جامی‌ از مشهورترین‌ شعرای‌ ادیب فارسی‌زبان‌ قرن‌ نهم‌ هجری‌ قمری‌ است‌.

زندگی‌نامه جامی

جامی در سال ‌817 هجری قمری در دهستان «خرگرد جام» از توابع خراسان قدیم در نزدیکی شهر هرات افغاستان به‌ دنیا آمد.

عبدالرحمن جامی در زمان سلطنت «سلطان حسین بایقرا» در سن 13 سالگی شهر هرات را برای زندگی انتخاب کرد و سفرهایی را به مکه، بغداد و تبریز آغاز کرد.

وی علوم دینی را در دوران نوجوانی در شهرهای هرات و در سفر کوتاهی به «سمرقند» فرا گرفت و زمانی که سرودن شعر را آغاز کرد، لقب جامی را به خاطر زادگاهش اختیار کرد.

عبدالرحمن جامی علاوه بر شعر و عرفان به علوم منطق‌، فلسفه‌، حکمت‌ اشراق‌، ریاضی‌ و طب نیز واقف بود و پس از مطالعه‌ و تحقیق‌ در علم عرفان‌ و تصوف‌ پای در رکاب بزرگان‌ تصوف آن زمان‌ گذاشت.

جامی‌ در طول‌ زندگی‌ خود مورد احترام‌ حکام و بزرگان‌ معاصر خود در شهر هرات بود، سلطان‌ حسین‌ بایقرا و‌ «امیرعلی شیر نوایی» از جمله اشخاصی بودند که با درک شخصیت علمی جامی به وی احترام می‌گذاشتند.

جامی با آنکه از سبک شعری «نظامی گنجوی» پیروی می‌کرد با این وجود احترام خاصی به شعر «سعدی» و «حافظ» داشت.

عبدالرحمن جامی علوم ابتدایی ادبیات فارسی و عربی را با همکاری پدرش و اساتید «مدرسه نظامیه» در شهر هرات فرا گرفت و مراحل ارتقا به درجه عالی علوم را از محضر استادانی چون «محمد جاجرمی» و «خواجه علی سمرقندی» آموخت.

«حجت الاسلام غلام سخی مصباح» یکی از علمای دینی هرات در خصوص ویژگی‌های شخصیتی جامی گفت: جامی شخصیت علمی، ادیب و عرفانی است که در جهان اسلام موجب افتخار شعرا و عرفا شده است.

به اعتقاد وی، هر چند مسلمانان از گذشته‌های تاریخی، افتخارات ادبی و عرفانی خود بیشتر شعارگونه و تشریفاتی تقدیر می‌کنند و کمتر از سیره عملی و رویکرد فکری آنها برخوردار هستند، اما جامی به خاطر جامعیت علمی، عرفانی و ادبی خویش توانسته در ذهنیت عام و خاص بیشتر جا باز کند.

آثار جامی

مهمترین‌ تألیفات وی‌ که بیشتر اهل شعر و عرفان به آن دسترسی دارند، شامل «دیوان‌ اشعار»، «هفت‌ اورنگ»‌، «نفحات‌ الانس»،‌ «بهارستان»، «لوایح»، «اشعه‌ اللمعات»‌، «تاریخ‌ صوفیان»‌، «نقدالنصوص‌ فی‌ شرح نقش‌ الفصوص ابن‌ عربی»، «مناسک‌ حج‌ منظوم»‌، «مناقب‌ جلال‌الدین»‌ رومی «منشأت» و «نی‌نامه» است.

مورخان دست نوشته‌های جامی را که در قالب رساله و بالاتر از آن را بودده حدود 100 اثر عنوان می‌کنند.

«محمدصدیق میر» کارشناس فرهنگی در هرات می‌گوید: «مولانا عبدالرحمان جامی» یکی از شاعران برجسته زبان پارسی است که از وی آثار فراوانی در بخش ادبیات، شعر، تصوف، عرفان و فلسفه به جا مانده است.

این کارشناس افغانستان، آثار جامی را در ردیف‌ شعرایی چون «انوری»، سعدی‌، حافظ، «خیام»‌، «فردوسی»‌ و «مولانا» دانسته و معتقد است: روشی که جامی در شعر و شاعری داشت دیگر تکرار نشده و از این رو می‌توان جامی را از آخرین‌ شعرای‌ صوفی‌ ادب فارسی‌ دانست‌.

میر خاطر نشان کرد: جامی، با امیرعلی شیرنوایی وزیر اعظم دربار «تیموریان» رابطه نزدیک فرهنگی داشت و امیر در مجالس مختلف از وی کسب علم و فیض می‌کرد، تا جایی که جامی را «خاتم الشعرا» نیز نامید.

میدان جامی در هرات

وی افزود: اکنون هراتیان به خصوص اهل عرفان و تصوف به جامی ارادتی خاص دارند و از تعالیم و نوشته‌های وی بهره می‌برند.

نورالدین عبدالرحمن جامی در81 سالگی در شهر هرات وفات یافت و امیرعلی شیرنوایی وزیر دوره تیموریان، قطعه زمینی در شمال غربی و بالاتر از مصلای بزرگ هرات را مکان دفن وی انتخاب کرد.

با گذشت نزدیک پنج قرن هنوز هم آرامگاه وی مورد احترام همه مردم افغانستان و علاقه‌مندان به علم و ادب و عرفان در سراسر جهان است.

لوح آرامگاه جامی

مسئولان اداره شهرداری هرات اخیراً یک میدان و یک جاده بزرگ در مرکز شهر هرات را به نام این شاعر بزرگ و ادیب فارسی‌زبان نام‌گذاری کرده‌اند.

وجود بیش از 100 آرامگاه از علما، شعرا و عرفای فارسی‌زبان در شهر هرات موجب شده مردم افغانستان این شهر را «خاک اولیاء‌الله» نام دهند.

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube