جنگ افغانستان که قامت شوروی‌ را شکست

 چهل سال قبل، 25 دسامبر سال 1979 با دعوت حکومت وقت جمهوری دموکراتیک افغانستان نیروهای محدود اتحاد شوروی به این کشور از سه سمت-کُشکه-شیندن-قندهار، ترمذ-کُندوز-کابل و خاروغ-فیض‌آباد بدخشان افغانستان آغاز یافت. مسئله وارد شدن یا نشدن به خاک افغانستان چند بار در شورای سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی مورد محاکمه قرار گرفته بود. بعضی از اعضای شورای سیاسی به ارسال نیروهای مسلح به افغانستان مخالف بودند. به اندیشه عده دیگر، در صورت تأخیر در ورود قوشین اتحاد شوروی  به خاک افغانستان امکان دارد ایالات متحده آمریکا به این سرزمین ارتش خودرا وارد کرده، موشک‌هایش‌را در نزدیک مرزهای جنوبی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مستقر کرده و به امنیت اتحاد شوروی خطر جدی ایجاد می‌کند. پس از بحث و بررسی‌های طولانی تصمیم گرفته شد که “نیروهای محدود به طور موقت و به خاطر کمک به نیروهای دولت افغانستان” در این کشور حضور خواهند کرد. ولی این“حالت موقت”حدود 10 سال طول کشید. 

 سراول مقصد اساسی سربازان و افسران شوروی  تنها محافظت نمودن تاسیسات مهم دولتی، از جمله بناهای حکومتی، فرودگاه، ایستگاه‌های برقی آبی و غیره بود. ولی با مرور زمان حمله گروه‌های افراطگرا به پاستگاه‌های نیروهای شوروی  در افغانستان آغاز شد. سربازان مجبور شدند که به این حمَلات پاسخ دهند. همین طور نیروهای محدود اتحاد شوروی  به گرداب جنگ افغانستان کشیده شدند.

 این جنگ اعلام‌نشده در افغانستان از ماه دسامبر سال 1979 تا 15 فوریه سال 1989 ادامه پیدا کرد. طی این مدت در نبردهای افغانستان 620 هزار نفر نظامیان شوروی  شرکت کرده، 15 هزار و 51 نفر به هلاکت رسیدند و 53 هزار و 753 نفر زخمی و 10 هزار و 751 نفر دیگر معلول شدند. تا ماه ژانویه سال 1999 287 نفر مفقود‌الاثر یا در اسارت بودند.

 در جنگ افغانستان بیش از 15 هزار و 300 نفر خدمتچیان نظامی از تاجیکستان شرکت نموده و در نبردهای کشور همسایه 366 نفر فرستادگان کشورمان هلاک گردیده و بیش از 1000 نفر جراحت‌های مختلف برداشتند. افسران و سربازان تاجیک در برابر دیگر ملت‌های شوروی در همه گونه عملیات جنگی شجاعت و مردانگی نشان داده، اکثر آنها با نشان و مدال‌های جنگی و دیگر جوایز دولتی سرفراز گردیدند.

 در این جنگ اعلام‌نشده به دو نفر فرستادگان تاجیکستان-نبی اکرم‌اف و الکساندر میروننکو (پس از مرگ) عنوان عالی- قهرمان اتحاد شوروی داده شد. خدمت صاف‌دلانه صدها نفر جوان‌پسران تاجیک با مکافات‌های دولتی جمهوری دموکراتیک افغانستان نیز قدردانی شدند.

 نبی اکرم‌اف پس از ختم دانشگاه نظامی آلماتی قزاقستان در ماه ژوئن سال 1980 برای خدمت به افغانستان اعزام گردید. 16 مارس سال 1982 فرمانده گروه 6 تیراندازی اکرم‌اف در دیهه شفیخیل ولایت بغلان افغانستان گروه مجاهدان‌را زیر رهبری فرماندهی خواندار محاصره کرد. در جریان جنگها خواندار توانست با 42 مجاهد خط محاصره‌را رخنه کرده و به سمت دریا حرکت کند. اکرم‌اف با یک عدد زرهپوش به سمت آنها روان شده و پیش راه آنهارا مسدود کرد. میان نیروهای شوروی  و مجاهدان جنگ دست به گریبان سر زد. در این نبرد گروه اکرم‌اف 36 مجاهدرا تحت رهبری خواندار نیست و نابود کرده و 6 نفر دیگررا اسیر گرفت. در 5 ژوئیه سال 1982 با فرمان شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی اکرم‌اف نبی محمدجان‌آویچ برای نشان دادن جسارت و قهرمانی به هنگام اجرای قرض وطنی در افغانستان عنوان عالی قهرمان اتحاد شوروی داده شده، او با نشان لنین و مدال «ستاره طلا” قدردانی گردید.

 افسران و سربازانی که در نبردهای افغانستان شرکت کرده و تجربه بزرگ جنگی داشتند، در سالهای جنگ شهروندی برای برقرار نمودن ساخت قانونی خدمت کردند. از جمله، در شهرهای کولاب و دوشنبه از حساب سابقه‌داران جنگ افغانستان دسته‌های اختیاری تأسیس داده شد که در مبارزه علیه نیروهای ضد حکومتی فعالانه شرکت ورزیدند.

 همساله 15 فوریه، روز خروج نیروهای اتحاد شوروی  از افغانستان سابقه‌داران جنگ افغانستان در نزد مجسمه قهرمان اتحاد شوروی  الکساندر میرونینکو که در نبردهای کشور همسایه فوت شده بود، گردهم می‌آیند. خاطرات جنگ افغانستان‌را ورق می‌زنند، لحظه‌های حساس و خاطرمان آن سالهارا یادآوری می‌کنند. مثلاً، ژنرال ظفر اکرام‌اف از عملیات نجات اسیران نیروهای شوروی  در دره پنجشیر که تحت نظارت فرمانده معروف احمدشاه مسعود قرار داشت، قصه می‌کند. در میان اسیران برادر ظفر اکرام‌اف نیز حضور داشت. پس از معین شدن محل نگهداری اسیران نیروهای شوروی  توسط 20 چرخبال به این منطقه می‌روند. بر اثر این عملیات تنها 10 اسیررا نجات می‌دهند. دیگران با شمول برادر اکرام‌اف هلاک می‌شوند. جنگاوران با همدیگر مثل برادرند. آنها امروز نیز به خاطر در روحیه وطندستی تربیت نمودن جوانان، شامل نشدن آنها به گروه‌های تروروستی، حزب و سازمان‌های افراطی در بین خوانندگان و دانشجویان ملاقات‌های سودمند برگزار می‌کنند. در معرکه‌های دعوت جوانان به خدمت نظامی شرکت نموده آنهارا به میهن‌پرستی و پاس داشتن ارزش‌های ملی تلقین می‌نمایند. 

متأسفانه، تعداد سابقه‌داران جنگ افغانستان سال تا سال دارد کاهش پیدا می‌کند. آنهایی که در این جنگ زخمی شدند یا جراحات برداشته بودند، از دنیا رفتند. از سوی دیگر، حکومت‌های محلی بعضی شهر و نواحی جمهوری به سرنوشت و شرایط زندگی سابقه‌داران اهمیت جدی ظاهر نمی‌کنند. از آن امتیازاتی که حکومت جمهوری مقرر کرده است، صرف نظر می‌نمایند. حالا وقت آن رسیده که مقام جنگاوران سابقه‌دار افغانتسان با شرکت‌کنندگان جنگ بزرگ وطنی مساوی کرده شود. زیرا آنها با خدمت‌های شایان خود در نزد وطن و ملت سزاوار احترام عموم و امتیازات اجتماعی می‌باشند.

 اسرار سلیم‌اف

 سابقه‌دار جنگ افغانستان، استاد کرسی فلسفه و سیاست‌شناسی دانشگاه کشاورزی تاجیکستان

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube