Анвар Исомиддинов: Захми морро бо заҳри мор табобат бояд кард

Анвар Исомиддинов яке аз чеҳраҳои шинохтаи илми тиб мебошад. Равонпизишки маъруф гарчанде 85 сол дорад, вале ҳанӯз ҳам дар Маркази саломатии №10 ба қабули беморон машғул аст. Мо бо дархости хонандагони “Тоҷикистон” ба аёдати Анвар Исомиддинов рафтем.

— Чӣ сабаб шуд, ки шумо равонпизишк шудед?

— Аз кӯчаҳои зиндагӣ ва таҷрибаҳои шахсии худ омӯхтам, ки ба инсонҳо бояд аз ҷиҳати рӯҳиву равонӣ наздик шуд. Замоне ки дар макатаби миёна таҳсил мекардам, ҳодисаи аҷибе диққати маро ба худ ҷалб сохт. Ҷое мардум ҷамъ омада, доду вой мекарданд, ки кӯдакро каждум газидааст. Кӯдак дар замин хоб рафта буду дод мезад ва касе ба ӯ наздик намешуд. Баъд аз байн як ҷавон баромаду пайи даҳони каждумро бо теғ чок кард ва заҳри онро баровард. Он ҷавон ба ҳама нигариста, гуфт, биёед мо як чизро таҷриба мекунем. Намедонам аз куҷо буд, ки як каждуми сиёҳро дошта овард. Дар коса об гирифт ва каждумро дарунаш партофт. Пас аз чанд дақиқа каждумро аз об гирифт ва он обро нӯшид. Ба ҳама як-як нигариста, гуфт, ки бубинед, ин об заҳр дошт, лекин ба ман чизе нашуд. Агар шумо ҳам дод зада, гирди кӯдак ҷамъ намешудед, ба ин кӯдак ҳам чизе намешуд. Яъне инро дар назар дорам, ки моро дард не, тарсу ваҳм касал мекунад. Аз ҳамон вақт дар фикру зикри ман ин суханҳо ҷой шуду ба хулоса омадам, кӣ агар мо тарси одамонро гум кунем, онҳо ба бемориҳои рӯҳӣ гирифтор намешаванд. Мо захми задаи морро бояд бо заҳри мор табобат намоем.

— Ва пас аз ин роҳи тибро интихоб кардед?

— Бале. Пас аз хатми мактаби миёна солҳои 1957-66 дар факултети муолиҷавии Институти давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино таҳсил кардам. Дар зинаи ординатура ба хулоса омадам, ки самти равондармониро пеш мегирам.

— Дар таҷрибаи корӣ кадом равиш ё усули равонпизишкиро бештар истифода мебаред?

— Дар фаъолияти равоншиносӣ бо тарзи мухталиф амал мекунам, аммо алоҳида ба усулҳои когнитивно-бихевиористӣ (фикр ва амал) ва равандҳои психодинамикӣ (таҳлили ҳиссиёти дарунӣ) таваҷҷуҳ мекунам. Усули когнитивно-бихевиористӣ ба ман имкон медиҳад, ки фикр ва аъмоли шахсро дарк созам ва тағйир диҳам, то ки муомилаи хуб дошта бошад ва эҳсосоти манфиро иваз кунад. Аз тарафи дигар, равандҳои психодинамикӣ ба мо кумак мерасонанд, ки амиқии рӯҳ ва равони инсонро баррасӣ намоем. Ин таҷриба ба ман имкон медиҳад, ки муносибати шахсро бо мушкилоти дарунӣ ва стрессҳои муосир беҳтар дарк ва ҳал кунам.

— Ба назари шумо, кадом мушкилоти равонӣ дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон бештар мушоҳида мешаванд?

— Дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон он мушкилоти равонӣ зоҳир мешаванд, ки аксар вақт бо омилҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ алоқаманданд. Масалан мушкилоти зеҳнӣ, монанди хавотирӣ, стресс ва депрессия, ки аз вазъи иқтисодӣ ва нопазирии иҷтимоӣ ба вуҷуд меоянд.

— Фарқияти равоншинос (психолог) аз равонпизишк (психиатр) чист? Кай ба кадоме муроҷиат кардан лозим аст?

— Равоншинос ва равонпизишк ду соҳаи монанд ҳастанд, вале вазифа ва имкониятҳои ҳар кадоме фарқ мекунанд. Равоншинос одатан ба равандҳои маслиҳатдиҳӣ, машварат ва истифодаи усулҳои психотерапевтӣ тамаркуз мекунад. Онҳо дар пешгирии мушкилоти равонӣ ва ташкили равандҳои тараққиётии шахсӣ нақши муҳиме мебозанд.

Равонпизишк (психиатр) бошад, мутахассиси соҳаи тиб аст, ки ба таҳлил ва табобати бемориҳои равонӣ машғул аст. Кай муроҷиат кардан лозим аст? Агар мушкилот бештар ба равандҳои терапевтӣ вобаста бошанд ва шикастани тарзи фикр ва ҳиссиёт мавҷуд бошад, муроҷиат ба равоншинос муфид аст. Агар симптомҳо ба шиддат ва бо таъсири биологӣ ва нейрохимикӣ бошанд (масалан, депрессия, шиддати ангезиш ва ғайра), пас муроҷиат ба равонпизишк мувофиқтар аст.

— Чӣ тавр метавон сатҳи стрессро дар зиндагии ҳаррӯза паст кард?

— Паст кардани сатҳи стресс дар зиндагӣ метавонад тавассути чораҳои зерин амалӣ карда шавад: масалан, нафаскашӣ, медитатсия ва йога, ки ба беҳтар намудани рутубати зеҳнӣ кумак мерасонанд, таҳкими вақтбандӣ ва муқаррар намудани вақт барои истироҳат ва софсозии равонӣ, варзиш ва ҳаракатҳои ҷисмонӣ, ки на танҳо саломатии ҷисмонӣ, балки равониро низ беҳтар мекунанд.

— Чӣ тавр волидон метавонанд саломатии равонии фарзандони худро беҳтар ҳифз кунанд?

— Волидон метавонанд саломатии равонии фарзандони худро беҳтар ҳифз кунанд, агар дар хона муҳити ором, дастгиркунанда ва дӯстона эҷод кунанд, бо фарзандон дар бораи эҳсосот ва таҷрибаҳо гуфтугӯ кунанд, онҳоро омӯзонанд, ки чӣ гуна стрессро идора кунанд ва усулҳои осоиштагиро истифода баранд, инчунин вақти истироҳат ва фаъолиятҳои ҷисмониро муътадил тақсим кунанд, то фарзандон эҳсоси бехатарӣ ва муҳаббат дошта бошанд.

— Оё дар Тоҷикистон фарҳанги муроҷиат ба равоншинос вуҷуд дорад ё мардум бештар ба усулҳои анъанавӣ такя мекунанд?

— Дар Тоҷикистон, монанди бисёр ҷомеаҳои дигар, фарҳанги муроҷиат ба равоншинос дар раванд аст. Ҳарчанд баъзе шахсҳо ба усулҳои анъанавӣ, масалан, маслиҳат гирифтан аз шахсони шинохташуда ё чилёсину усулҳои қадимӣ такя мекунанд, дар солҳои охир аҳамият ва шинохтии равоншиносӣ ба таври назаррас зиёд шудааст.

— Дар давраи пас аз пандемия оё шумо тағйироти ҷиддиро дар равоншиносӣ ва ҳолати равонии одамон мушоҳида кардед?

— Пандемия ба равоншиносӣ таъсири бузург овард. Бисёр касон бо стресс, тарси беохир, эҳсоси норасоӣ ва озмоишҳои ҷиддии равонӣ рӯ ба рӯ шуданд. Аммо ин замина имконият дод, ки равоншиносӣ ба таври васеъ ва тавассути усулҳои алтернативӣ, монанди машварати онлайнӣ (теле-равоншиносӣ) дастрас гардад.  

— Шумо ба ҷавононе, ки мехоҳанд равоншинос шаванд, чӣ маслиҳат медиҳед?

— Ба ҷавонон тавсия медиҳам, ки аз саҳми амиқ дар таҳсилоти илмӣ ва омӯзиши усулҳои муосири равоншиносӣ сар кунед. Омӯзиши назарияи психология, машқҳои амалӣ дар шабакаи равоншиносӣ ва таҷрибаи кор дар муҳити кумаки равонӣ аҳамияти бузурге доранд.

Анвар ИСОМИДДИНОВ,

доктори илми тиб, профессор 

Аз соли 1966 то 1968 ҳамчун духтури муолиҷавӣ ва сардухтур дар беморхонаи ҷамоати Кангурти ноҳияи Данғара фаъолият дошт. Соли 1969 ба ординатураи кафедраи амалиёти чарроҳӣ ва анатомияи топографии Институти тиббӣ дохил шуда, баъд аз он аз соли 1969 то 1971 дар Институти тиббии ба номи И. П. Пирогови Ленинград ҳамчун аспирант таҳсил кардааст.

Аз соли 1972 то 1979 ҳамчун духтури ҷарроҳи беморхонаи №3 дар шаҳри Душанбе, солҳои 1979-1980 ба ҳайси равонпизишки шуъбаи ревмотологияи беморхонаи клиникии ҷумҳурявӣ, солҳои 1980-1989 дар поликлиникаи №8 ҳамчун духтур-терапевт, солҳои 1989-1991 ҳамчун ассистенти кафедраи терапияи Институти давлати иббии Тоҷикистон, соли 1994 то 1996 ҳамчун мудири кафедраи тибби Шарқ ва равонпизишкии Институти такмили ихтисоси кадрҳои тиббии Тоҷикистон фаъолият кардааст. Аз соли 1996 мудири кафедраи тибби шарқ ва равонпизишкии Донишгоҳи давлати тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино.

Сумани Убайдулло

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube