Саргузашти Амири Дубай (5)

Дар ҷустуҷӯи «Дубай»

Сафаре, ки 185 сол тӯл кашид

Дубай бо ҳукми тасодуф бунёд нашудааст. Дубай натиҷаи сафарест, ки зиёда аз 185 сол тӯл кашид.

Дубай маҳсули роҳи дарози мубориза ва талошҳо дар бартараф кардани хатарҳоест, ки ба вуҷуд ва дурнамои дарозмуддати он таҳдид мекарданд. Ман боварӣ дорам, ки Дубай ҷавоҳири ҷаҳон аст ва ҳамеша хоҳад монд, агар хости Худо бошад.

Роҳи Дубай дар асри 19, аз шайх Мактум ибни Буттӣ оғоз ёфт, ҳокиме, ки заминаи мероси имрӯзаи оилаи мо ва тарзи ҳаёти муосири моро гузошт. Мақсади аввалин ва асосии ӯ ин буд, ки Дубайро барои ҳама сокинони он макони амн созад. Пас аз ӯ бародараш, шайх Саид ибни Буттӣ ба ҳокимият расид, ки дар натиҷаи он адолати комил дар аморати ташаккулёбанда барқарор шуд. Таъмини адолат барои ҳамагон калиди дурнамои дарозмуддати Дубай гардид, ки як ҷавҳари мероси оилаи ман ва ҳамчунин принсипи аввали конститутсияи нонавиштаи аморат мебошад.

Ҳукмронии шайх Саид ба солҳои сахт, вақте ки ҷангҳо байни қабилаҳо ва оилаҳо оташ гирифта буданд, рост омад. Шайх Саид амнияти дохилиро устувор карда, ба ташкили иттиҳод бо Абу-Дабӣ ва дигар аморатҳо мусоидат намуд.

Ҳамчунин иқдоми ӯ дар бастани шартнома бо Бритониё, ки истиқлоли дохилии моро ҳифз мекард, масъулияти назорати масъалаҳои мудофиа ва корҳои хориҷии моро Лондон ба дӯш гирифта буд, саривақтӣ буд.

Муносибатҳои баробар бо ҳама ва ҳамчунин иттифоқҳои дарозмуддат принсипи дуюми конститутсияи нонавиштаи Дубайро ташкил медиҳанд.

Дар нимаи дуюми асри 19, шайх Ҳашер ибни Мактум ба муддати 27 сол ҳокимиятро ба даст гирифт. Дар ин давра Дубай аз суботи тӯлонӣ ва рушди иқтисодӣ баҳра мебурд. Шайх Ҳашер бо хирад ва қотеияти худ маъруф буд ва шартномаҳои бо Британияи Кабир ва аморатҳои ҳамсоя басташударо хеле эҳтиром мекард.

Соли 1886 шайх Рашид ибни Мактум, ки ҳашт сол ҳукмронӣ дошт, ба ҷои ӯ омад. Дар давраи ҳукмронии худ, шайх Рашид амнияти аморат ва суботи иқтисодиро тақвият дод.

Баъд аз ӯ, шайх Мактум ибни Ҳашер, ки ҳукмронии ӯ дар охири асри 19 оғоз ёфт, ба сари ҳокимият омад. Вай дорои диди иқтисодии фавқулода буд, ки ба Дубай имкон дод тавассути тиҷорат ва сармоягузорӣ ба шукуфоии ҳайратовар ноил гардад. Дар соли 1902, пас аз он ки маъмурияти Эрон дар Бандар-Ленге андозҳо барои тоҷиронро дар он тарафи халиҷ баланд бардошт, шайх Мактум ҳамаи боҷҳои гумрукиро барои воридот бекор намуд, бандари Дубайро кушод ва ҳамаи тоҷиронро қабул кард.

Қабули сиёсати савдои озод ба авҷ гирифтани гардиши мол дар  бандар ва шаҳр замина гузошт ва ин имконият дод, ки дар муддати кӯтоҳ Дубай ба маркази реэкспорт дар Халиҷи Форс табдил ёбад. Шумораи зиёди соҳибкорони калон, ки дар минтақаи Халиҷи Форс тиҷорат мекарданд, ба зудӣ ба Дубай кӯчиданд ва онро қароргоҳи минтақавии худ сохтанд. Ин ба сеюмин принсипи конститутсияи нонавишта табдил ёфт.

Дубай бояд барои ҳама боз бошад, принсипҳои савдои озодро қабул кунад ва ҳар касеро, ки мехоҳад арзиши иқтисоди моро баланд бардорад, истиқбол намояд.

Пас аз марги шайх Мактум дар соли 1906, шайх Буттӣ ибни Суҳайл ба муддати шаш сол Дубайро ҳукумат кард. Соли 1912 шайх Саид ибни Мактум, бобои ман ба сари ҳокимият омад. Дар давоми 46 соли ҳукмронии шайх Саид рушди Дубай ба сатҳи нав баромад ва  таҳкурсии шаҳри муосир гузошта шуд. Таҳти роҳбарии ӯ аҳолии Дубай ба таври назаррас афзоиш ёфт ва бандари он ба таври мунтазам ҷараёни афзояндаи ҳамлу нақли баҳриро қабул мекард, ки молҳо, ба монанди матоъҳо, гиёҳҳо ва атрҳоро дар бар мегирифт. Шайх Саид сиёсати савдои озодро идома дод. Тоҷирони Дубай бидуни маҳдудиятҳо, пардохти андоз ва боҷи гумрукӣ, алалхусус дар мавриди содироти марворид фаъолият мекарданд. Марворид то суқути бозори он дар солҳои 1930, бузургтарин бахши тиҷорат дар минтақа буд.

Диверсификатсияи захираҳо меросест, ки дар оилаи мо аз насл ба насл гузаштааст. Он кафолат медиҳад, ки дарсҳои омӯхташуда дар давоми роҳи душвори тайкардаи мо, ки 185 соли охир давом дорад, ба таври лозимӣ қадр карда шудаанд.

Ин буҳрон манбаи ҳаётан муҳими иқтисодиро қатъ кард, аммо Дубай ҳеҷ гоҳ ба оянда нигаристанро бас накард ва тиҷорати худро диверсификатсия мекард. Буҳрони иқтисодии мо бо Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ амиқтар шуд, аммо дар ҳамон вақт иродаи мо барои ёфтани манбаъҳои алтернативии тиҷорат ва даромад низ афзуд.

Дар соли 1937 шайх Саид бо ширкати Petroleum Development (Trucial Coast) Ltd. шартнома оид ба иктишофи нафтро ба имзо расонид. Пас аз 20 моҳи музокирот шартнома бо Ширкати нафти Ироқ барои иктишоф ба муддати 75 сол дар ивази пардохти солонаи 30 000 рупия ба имзо расид. Дубай умедҳои зиёде дошт, ки нафт кашф хоҳад шуд, махсусан вақте ки ширкат ваъда дод, ки ба ҳукумати Дубай 200 000 рупия дар давоми ду моҳ пас аз кашфи ҳаҷмҳои тиҷоратии нафт пардохт кунад ва инчунин се рупия барои ҳар як бушкаи содиршавандаи нафт диҳад. Бо вуҷуди ин, ширкат то охир ягон захираи арзишмандро пайдо карда натавонист.

Дубай боз маҷбур буд, ки манбаъҳои дигари тиҷорат, даромад ва имкониятҳоро ҷустуҷӯ кунад. Мо идома додем ба оянда сармоягузорӣ кардан ва таваҷҷуҳ намудан ба он коре, ки ҳамеша ба таври беҳтарин анҷом медодем: тиҷорат дар маҷмуъ ва аз ҷумла хидматрасонӣ ба бозорҳои реэкспорт. Тоҷирон молҳоро аз бозорҳои гуногун ба Дубай бо миқдори зиёд ва нархҳои рақобатпазир ворид мекарданд ва онҳоро бе пардохти баланди андоз реэкспорт менамуданд. Тилло муҳимтарин захирае буд, ки аз Дубай реэкспорт мешуд, махсусан пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, вақте ки кишварҳои дигар воридоти онро бо сабабҳои иқтисодӣ манъ мекарданд. Тоҷирони Дубай тиллоро аз хориҷа, асосан тавассути Британияи Кабир мехариданд ва металлҳои қиматбаҳоро ба тоҷирон, ки онро ба бозорҳои дигари минтақа мебурданд, мефурӯхтанд. Тиҷорат Дубайро ба маънои аслӣ ба «Шаҳри тилло» табдил дод.

Дар ҳоле ки тилло дар солҳои 1950 ва 1960-ум нақши муҳим мебозид, он ягона моли фурӯшӣ набуд. Садҳо анвои дигари молҳо низ ба кишварҳои Халиҷи Форс, Эрон, Ироқ, субконтиненти Ҳиндустон ва Африқои Шарқӣ фиристода мешуданд.

(Давом дорад)

Саргузашти Амири Дубай (3)

Pressa.tj Бохабар аз гапи ҷаҳон бош!
Моро пайгири намоед Telegram, Facebook, Instagram, YouTube