آرشیو ملی گنجینه فرهنگی افغانستان

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در ابتدای جاده معروف به «سالنگ»، ساختمان زیبایی خودنمایی می‌کند که معماری خاص و نبود آثاری از دوران جنگ، آن را از دیگر بناهای شهر کابل متمایز کرده است.

«آرشیو ملی» یا به قول افغانستانی‌ها «آرشیف ملی» اقبال بلندی داشته که نه تنها ساختمان، بلکه موجودی آن نیز از تطاول روزگار در امان مانده است

ساختمان آرشیو ملی که خود یک اثر تاریخی است، در زمان پادشاهی «امیر عبدالرحمن‌خان» در محوطه باغ «چرمگری» کابل ساخته شده که از جمله بهترین باغ‌های شهر کابل بشمار می‌رفت.

گرچه تاریخ دقیق ساخت این سازه آشکار نیست اما نظر به روایاتی بنای آن پس از ساخت بستان‌سرای کابل، یعنی در سال 1310 برابر با 1271 با کاربرد دفتر کار شاهزاده حبیب‌الله‌خان ساخته شد. گویند وقتی امیر عبدالرحمن‌خان از سفر بخارا برگشت، یک عده از مهندسان و نگارگران بخارایی را با خود به کابل آورد و بر اساس بازگفته‌ها این ساخت و ساز نیز بدست ایشان انجام گرفت.

این ساختمان در آغاز به منظور دفترکار شاهزاده «حبیب‌الله‌خان» در نظر گرفته شده بود، هنگامی که شاهزاده حبیب الله خان می‌خواست به این کاخ بیاید، در جریان راه پای اسب وی به سوراخ موش فرو رفته و شاهزاده از اسب به زمین می‌افتد. شاهزاده از همان آغاز فال آن را خوب نگرفته به قصر داخل نشد.

بعداً از این ساختمان به عنوان مهمانخانه دولتی بهره می‌گرفتند. بعدها دوره آموزش عالی افسران در این ساختمان تأسیس و آهسته آهسته متروکه شده و وزارت دفاع وقت از آن به عنوان «دپوی لجستیکی» بهره می‌گرفت تا اینکه در سال 1351 اندیشه تأسیس اداره‌ای به نام آرشیو ملی ایجاد شد اما این اندیشه اجرا نشد.

سرانجام در هفدهم سنبله سال 1352 در وقت زمامداری «سردار محمد داود» این اداره به طور نمایشی با داشته‌های سخت اندک و ناچیز با بخشی از دارایی‌های کتابخانه مربوط به وزارت اطلاعات و فرهنگ وقت برپا شد و بعداً تصمیم گرفته شد تا از این ساختمان برای بایگانی تاریخی گرفته شود که کار ترمیم و باز سازی آن درسال 1352 آغاز و تا سال 1356 ادامه پیدا کرد.

وقتی که از ترمیم برآمد، کتابخانه دستنوشته‌ها از منزل پنجم مرکز وزارت اطلاعات و کلتور به این جا نقل مکان نمود و سپس در سال 1359 رسماً بنام «آرشیف ملی افغانستان» نامیده شد.

ساختمان آرشیو از دو سالن اصلی تشکیل شده است. در یک سالن نمونه‌هایی از اسناد تاریخی موجود و در سالن دیگر، نسخه‌های خطی نفیس به نمایش درآمده است.

البته تنها تصویری از اسناد و نسخه‌ها وجود دارد و اصل منابع در مخازن نگهداری می‌شود. ظاهراً همین مسئله سبب شده است تا نسخه‌های بسیار نفیس این مرکز از آسیب روزگار و چپاول غارت گران مصون بماند.

در آرشیو ملی افغانستان ١5 هزار جلد کتب پشتو، دری، عربی و بعضی از نسخه‌های خطی زبان‌های دیگر موجود می‌باشد همچنین بسیاری از نسخه‌ها به ترمیم نیاز دارند که باید تحت نظر متخصصین ترمیم گردند.

بخش دیگر آرشیو ملی افغانستان شامل اسناد، فرامین، وثایق و آثار نادر چاپی می‌گردد که تقریباً ١5٠ هزار نسخه، اسناد و فرامین را دربرمی‌گیرد از جمله نسخه‌های خطی قرآن کریم که در آرشیو ملی نگهداری می‌شوند، نسخه‌ای نیز وجود دارد که به پوست آهو با خط میخی نوشته گردیده و زمان نوشتن آن به دوره حضرت عثمان، خلیفه سوم مسلمانان منسوب می‌شود.

همچنین نسخه‌های خطی و لوحه‌های میناتوری دوران تیموری نیز در آرشیو ملی افغانستان موجود است در بخش فرامین و اسناد خطی، فرمان «سلطان حسین بایقرا» است که در قرن ١٠ هجری نوشته شده است فرامین «احمد شاه بابا»، تیمورشاه و دیگر شاهان نیز در آرشیو ملی افغانستان نگهداری می‌گردد.

از عکس‌های باستانی که توسط «کامره» اخذ شده، از عکس‌های «امیر شیرعلی خان» گرفته تا دوران جمهوریت در این آرشیو نگهداری می‌شود.

هوای داخل ذخایر آرشیو توسط دو ماشین که حدود 40 سال پیش از سوی آلمان‌ها کمک شده بوده، تصفیه می‌شود که اکنون از کار افتاده‌اند و بودجه‌ای برای تعمیر آنها وجود ندارد.

از کار افتادن این ماشین‌ها باعث شده تا صدها نسخه خطی از بین برود و هزاران نسخه دیگر با خطر نابود شدن روبرو شوند.